Waar komt de uitdrukking alles op haren en snaren zetten vandaan en wat wordt ermee bedoeld?

Wie alles op haren en snaren zet, doet alles om zijn doel te bereiken of doet alles om zijn zin te krijgen. De uitdrukking betekent dus iets als ‘alles in het werk stellen’. Bijvoorbeeld: ‘Zij zette alles op haren en snaren om haar dochter in het hoogste elftal te krijgen.’

De herkomst van deze uitdrukking is helaas niet duidelijk. Mogelijk is haren hier een verouderd werkwoord dat ‘barsten’ betekende. Het werd vooral gezegd van lichaamsdelen die aan de elementen (zoals wind en kou) zijn blootgesteld. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt “de handen, de lippen haren mij” ‘mijn handen en lippen krijgen barstjes’). Het is mogelijk dat snaren er in de uitdrukking voor het rijm bijgevoegd is. Alles op haren en snaren zetten moet dan misschien gelezen worden als ‘iets zo hoog opspelen dat de verhoudingen op barsten staan’.

Het WNT vermeldt – met de nodige slagen om de arm – een andere mogelijke herkomst: “Het schijnt dat deze zegswijze in zekeren zin een uitbreiding en gedeeltelijke omzetting is van de snaren voor iets stellen.” Dat betekende letterlijk ‘een instrument stemmen’ en figuurlijk ‘voorbereidingen treffen’.

F.A. Stoett noemt nog andere verklaringen die weleens zijn geopperd. De eerste is dat het zou gaan om de haren van een strijkstok en de snaren van een muziekinstrument, bijvoorbeeld een viool. De tweede is dat we moeten denken aan een vlies, een stuk perkament, dat over haren en snaren gespannen wordt, zoals bij een trommel. De derde is dat oorspronkelijk een boog bedoeld is, die men spant over een snaar (pees). De uitdrukking zou dan eigenlijk betekenen ‘alles spannen (tot het net niet barst)’. Deze verklaringen zijn volgens Stoett echter allemaal als onwaarschijnlijk afgedaan. Wat dan wel de herkomst is van alles op haren en snaren zetten blijft onduidelijk.