Page 33 - OnzeTaal_nov2020_HR

RAARWOORD GUUS MIDDAG TYPISCH VLAAMS

Over opmerkelijke woorden, oud en nieuw.

Garingbuik

n haar gedicht ‘Terugblik’, geschreven in 1957,
gebruikt de Zuid-Afrikaanse dichteres Elisa-
I beth Eybers (1915-2007) het woord garingbuik. Azerty versus
Garing is Afrikaans voor ‘garen’. Een garingbuik is
een garen-buik, of een draden-buik, in dit geval
een dier met zo’n garenbuik, een dier met een buik qwerty
vol draden – oftewel een spin. Een kip die zijn hele
leven niets anders doet dan eieren leggen, zou je
een eierbuik kunnen noemen, en een koe een
melkbuik. En zo kun je een spin een garenbuik e macht der gewoonte is sterker dan de rede.
noemen, met in zijn buik een bol draad die hij in de Als dat niet zo was, zouden Vlamingen en Ne-
loop van zijn leven afrolt om er zijn webben mee te D derlanders met een glimlach elkaars computer
maken. overnemen. Nu geeft dat vooral ergernis: het toetsen-
Het is een grappig woord, vind ik, maar in het bord ligt overhoop. In Vlaanderen zeggen we: een kat
gedicht van Eybers is de context helemaal niet zo vindt er haar jongen niet in terug.
grappig. Daar zit de spin ‘gehurkt’, in elkaar gedo- Ik typ blind en met tien vingers, maar het liefst met
ken, de wacht te houden bij zijn web, als een roof- duimen, wijs- en middelvingers. Die doen hun werk
dier in afwachting van zijn prooi: “Die gehurkte efficiënter dan de rest, vooral dan de pink, die alles
garingbuik (...), wat waghou oor sy wrede web.” bij elkaar toch maar een miserabel vingertje is. Maar
De spin is hier een beeld voor niemand minder neem een woord als waarom. Wat heb ik nodig op mijn
dan Calvijn, de grondlegger van het calvinisme: de Belgische ‘azerty’? Vier pinkjes, één ringvinger en één
strenge leer van de Reformatie, met een God om wijsvinger. En de Nederlander op zijn ‘qwerty’? Twee
bang voor te zijn, die altijd toeziet en die bij de ge- pinken, twee ringvingers en twee middelvingers. Inder-
ringste ontsporing meteen toeschiet en straft, als daad: waaróm?
een spin bij zijn web. Bij het calvinisme hoort ook Toen de schrijfmachine werd ontwikkeld, midden
de beklemmende gedachte van de predestinatie, de negentiende eeuw, was er gesteggel over de positie van
voorbestemmingsleer: God heeft van tevoren al de toetsen. De makers van Remingtons, Hermessen en
bepaald wie uitverkoren is en wie niet. Als de mens Underwoods raakten het daar niet over eens. Een tech-
wordt geboren, draagt hij zijn hele bestemming al nisch probleem waar ze tegenaan liepen, was dat de let-
met zich mee, als een opgerolde levensdraad in terhamertjes elkaar hinderden bij snel typen. Daarom
zijn buik. legden ze de letters die vaak in combinaties voorkomen
Eybers, dochter van een Nederduits-gerefor- (st, pa, me) op afstand. De hefboompjes scheerden dan
meerde predikant, beschrijft in het gedicht hoe zij niet langs elkaar heen en de machine liep niet vast. Zo
als kind bijna bezweek onder deze doemgedachte ontstond het qwerty-toetsenbord, dat was gebaseerd op
(“die stikgreep”), die zich vooral ’s nachts aan letterfrequenties in Engelse teksten. De Duitsers pasten
haar opdrong. Haar moeder wist haar dan altijd te dat lichtjes aan tot qwertz, de Italianen tot qzerty en de
kalmeren, door haar voor te houden dat ze alles Fransen tot azerty. Omdat bestuurders en handelaars in
niet zo letterlijk moest nemen – ook al was dat België tot in de twintigste eeuw graag in het Frans schre-
binnen de strenge leer dan al bijna een vorm van ven, adopteerden ze het Franse toetsenbord. Nederland
ketterij. Het kind zou de moeder daar de rest van sloot zich bij de Engelsen aan.
haar leven dankbaar voor blijven, voor het besef Intussen heeft bijna niemand nog een mechanische
dat “aardse liefde ewige onheil weer”: dat de doem Remington, en veel teksten worden geduimd op de
van het eeuwige onheil kan worden afgeweerd door smartphone. Die hele volgorde kan dus op de schop. In
zoiets eenvoudigs als aardse liefde. de loop van de geschiedenis zijn er voorstellen geweest
Zo zit er, voor de niet-Zuid-Afrikaanse lezer, voor ergonomischer toetsenborden. Voor het Engels bij-
een hele wereld verscholen achter het woord voorbeeld de diathensor: de tien meestgebruikte letters
garingbuik. Pas veel later, in een interview uit 1990, liggen op de middelste rij. Interessant voor fabrikanten
vertelde Eybers dat garingbuik helemaal geen die hun machines alleen in de VS en het VK afzetten,
bestaand Afrikaans woord is, maar een door haar- maar als elk land zo begint, moeten er voor elke taal
zelf verzonnen beeld, voor eenmalig gebruik, voor aparte toetsenborden worden gemaakt, en de Koreanen
de spin Calvijn.  worden nu al stapelgek van al die verschillende orders.
Plus: niemand wil ervan weten. Ook andere voorstel-
len, zoals dvorak en colemak, zijn geruisloos kopje-on- ONZE TAAL 2020 — 11
der gegaan. We hebben nu eenmaal geleerd zus of zo te
typen en waarom zouden we iets veranderen wat werkt?
Ergens doet me dat denken aan onze discussies over
spellingvereenvoudiging.

LUDO PERMENTIER 33