Page 53 - 03 Onze Taal mei-juni THEMA Taal en dier 2025 HR

Etymologie Taal aan de w a n d e l Yoïn van Spijk
Yolanda Huntelaar

Geen

Ontken je de zin ‘Ik heb een huis’,
dan krijg je ‘Ik heb geen huis.’ Dat geen op een lijkt,
is geen toeval. Maar waar komt die g dan vandaan?
Een bijzondere taalontwikkeling, stap voor stap.

neh ain

(‘en niet, (‘één’)
ook niet,
zelfs niet’)
De uitspraak moet iets
Proto-West-Germaans als ‘nech’ zijn geweest. Ain is de voorouder van
(100–600 n.Chr.) zowel het telwoord één
neh ain Deze combinatie betekende letterlijk als het lidwoord een.
(‘zelfs niet ‘zelfs niet één’ – oftewel ‘geen enkele’.
één, geen
Nechēn kreeg ook de betekenis ‘geen’: ‘Hē ne drinkit nechēn watar’ (‘Hij
enkele’) drinkt geen water’). Ontkenningen bestonden destijds vaak uit twee delen,
zoals hier ne en nechēn. Het teken ē staat voor de lange e-klank van beren.

Oudnederlands nechēn
(600–1150) chēn Nechēn – oftewel nech-ēn – werd
(‘geen enkele, geen’) opgevat als ne-chēn. Dat kwam
doordat ne ook als los ontkennings-
woord bestond. Daarom lieten
mensen het weleens weg uit (ne)chēn.

De ontkenning ne kreeg de variant en. Als gevolg ontstond naast negheen ook
engheen: ‘Hi ne/en drinket negheen/engheen water.’
Middelnederlands negheen,
(1150–1500) Na verloop van tijd kreeg
engheen gheen gheen de overhand op
negheen en engheen.

Gh & g
De spelling gh werd gewoonlijk gebruikt vóór de e en de i. In het De vorm zonder
Standaardnederlands in wording legde gh het later af tegen g. en- of ne- bleef over.
Vroegnieuwnederlands geen In het Hollands,
(1500–1700) Aan gene zijde waar het Standaard-
nederlands uit zou
Het aanwijzend voornaamwoord gene, zoals in aan gene zijde, deze en ontstaan, verdween
gene en degene, is niet verwant aan geen. Net als het Duitse jener ook de ontkenning
(‘die’) komt gene van het Proto-West-Germaanse jain (‘die daar’). ne/en voor het
werkwoord: ‘Hy
drinkt geen water.’

Nederlands geen De g is het laatste restje
(nu) van het Germaanse neh.

Onze Taal 53

2
0
a
:
1
n
0
p
9
r

-

4
5
0

0984 Infographic GEEN 2.indd 1 1 0 04-03-2025 09:13 3
2
3
-
f
.
2

i
d
d
n
c
i
h
G
N
E
E

9
4
o
8

g
I

0
OT_0325_53_Taal aan de wandel.indd 53

:
2
O T _ 0 3 2 5 _ 5 3 _ T a a l a a n d e w a n d e l . i n d d 5 3 2 29-04-2025 09:23 3
0
9

9
-
4
-
0
5

2
2
0