Page 33 - OnzeTaal_mei2020_HR

VERTAALTAAL TEKSTSNIJDERS

Hispanist, literatuurrecensent en vertaler
Maarten Steenmeijer bekijkt maandelijks wat
er gebeurt als er vertaald wordt.

Pakketbezorgers

een boek of er staan wel taalfouten in. Grand Columnisten
Hotel Europa, de grote literaire hit van afgelopen
G jaar, is geen uitzondering. In de eerste zin kom
je meteen al een knoert tegen: “De eerste die ik sinds
lange tijd sprak, afgezien van de weinige afgemeten n barre tijden zijn schrijvers en columnisten,
woorden die ik (…) had gewisseld met mijn norse taxi- zoals ik, blij dat er altijd nog zoiets is als de
chauffeur, was een magere, donkere jongen (…).” Die I taal waarin we onszelf kunnen verliezen. De
“afgemeten woorden” waren dus de eerste gespreks- ontsnapping naar een ander universum, waar we
partner van de ik-figuur? Geen goede binnenkomer, soms zo’n behoefte aan hebben. Het is er gewoon
maar niet representatief voor het boek. altijd: de taal, als troost. Om je onder te dompelen
In vertalingen van non-fictieboeken blijft de schade in een groot spel met woorden waarin van alles
vaak niet beperkt tot een enkele misser. Neem Ronan mogelijk is. Dat kan op het niveau van een hele
Farrows geruchtmakende boek over filmproducent roman die een auteur uit zijn duim zuigt, van een
Harvey Weinstein, Catch and Kill. Daarin kom je om de grap die een komiek verzint of de geformuleerde
haverklap formuleringen tegen als: “Howard droeg de mening van zo’n beetje al onze columnisten.
redactie op om het verhaal te laten vallen”, “Ik moet Laten we dat spel eens gaan spelen.
wat slijk over die trut hebben” en “Het betekende veel Waar komt bijvoorbeeld het woord columnisten
voor me dat Lauer me zijn tijd gunde.” Je hoeft het origi- vandaan? Columnisten, dit weten weinig mensen,
neel er niet bij te pakken om vast te stellen dat de ver- is de afkorting van Columnisten van Catan, maar
talers de weg van het Engels naar het Nederlands niet dat mag je eigenlijk niet meer zeggen, omdat het
helemaal of soms zelfs helemaal niet hebben afgelegd, verwijst naar het columniale verleden van Neder-
zoals in deze zin: “Het uitzenden van een serie opeen- land en Vlaanderen. Columnisten van Catan was een
volgende onderzoeksitems, zoals degene die McHugh en spel waarin je moest proberen anderen de maat te
ik op het punt stonden te lanceren, vereiste een zekere nemen zonder zelf iets te hoeven kunnen, behalve
mate van choreografie.” Wat staat hier? misschien schrijven. En ik kan ‘misschien’ schrij-
Maar het kan nog veel erger. Dat is te zien in de ver- ven, dus ben ik ook columnist.
taling van JAY-Z, waarin sociologieprofessor Michael Hoe kun je nou het beste omgaan met colum-
Eric Dyson uitlegt waarom deze Amerikaanse hiphopper nisten, wat geef je ze te eten en hoe vaak moet je
zo’n belangrijk cultureel en sociologisch fenomeen is. ze kammen? Het zijn vragen waar we op enig mo-
Er is geen doorkomen aan. Voortdurend struikel je over ment allemaal mee te maken krijgen. Dit is wat
dit soort zinnen: “Uitleggen dat eerder de buurt dan we nu weten: sla, wortels, citroenen en radijsjes
de kleur misdaad vormt, betekent natuurlijk nog geen vinden ze lekker. Ze houden van zuur en bitter.
verlichting van het afslachten van zwart door zwart”, Columnisten douchen zich amper, dus je mag ze
“Hij brengt geen inkt aan op het papier (…)” en “Volks- best af en toe een klets water in het gezicht geven,
verhalen uit de Afrikaanse orale traditie sijpelden door en dan vlak voor het ontbijt even kammen. Het
in het weefsel van de zwarte uitdrukkingswijze en uit- beste is natuurlijk om helemaal geen columnist
beelding.” Je zou bijna denken dat de vertaler de tekst in huis te nemen en veilige afstand te bewaren.
door Google Translate heeft gehaald en het daarbij heeft Over het algemeen kun je stellen: ze blaffen wel,
gelaten. maar ze bijten niet. Vorig jaar nog is er onderzoek
De kwaliteitsbewaking laat bij veel uitgevers dus gedaan naar hun specifieke gedragspatronen.
zwaar te wensen over. Gelukkig is er het Nederlands Columnisten gaan, onder normale omstandig-
Letterenfonds, dat projectsubsidies verleent voor lite- heden, twee keer per jaar met vakantie, hebben
raire vertalingen, fictie én non-fictie. Voorwaarde is een auto en pakken viermaal per jaar de trein, bij-
wel dat de vertalers goed werk leveren en volgens het voorbeeld als de auto voor een grote beurt in de
modelcontract worden betaald (minimumtarief: 6,6 cent garage is. Columnisten eten gemiddeld drie maal-
per woord). Maar veel non-fictie is niet literair of niet tijden per dag en gebruiken daarbij steeds minder
literair genoeg om in aanmerking te komen voor deze vlees. Ook houden ze van het maken van lijstjes
financiële ondersteuning. En dan zijn vertalers dus dub- waarin columnisten op één hoop worden gegooid.
bel de klos: ze werken (ver) onder het minimumtarief Maar als columnisten op een hoop worden ge-
en krijgen geen subsidie. Het zijn de pakketbezorgers gooid, dan zijn het columnisten onder elkaar, en
in vertalersland: veel werk, weinig tijd en belabberd dat is, zeker nu, misschien niet zo slim. ONZE TAAL 2020 — 5
betaald.
RONALD SNIJDERS
MAARTEN STEENMEIJER

33