Page 13 - OnzeTaal_jul_aug2021

HOE LEG JE DAT UIT?

Als je Nederlandse les geeft aan anderstaligen (NT2’ers), kom je af
en toe kwesties tegen waarvan je je afvraagt: hoe zit dat ook alweer?

VERSCHUIVENDE NORMEN OF
Het woord of kan op verschillende manieren gebruikt wor-
Over verschuivende taalnormen, maar ook over kwesties den. Vaak is het een verbindend woord in een rijtje van twee
in de trant van ‘Ik hoor/zie steeds vaker …’, die ons gere- of meer mogelijkheden: ‘Wil je koffie of thee?’, ‘Je moet een
geld worden voorgelegd. paspoort of een rijbewijs laten zien’, ‘Eet elke dag een appel,
peer of sinaas appel.’ Het kan ook twee hoofdzinnen aan
NAAR WERK elkaar verbinden: ‘Het kan morgen regenen of de zon kan
In 2015 schreef Aaf Brandt Corstius er al over in schijnen’; het is dan een nevenschikkend voegwoord.
haar column in Onze Taal, en het valt steeds meer Verder kan of een hoofdzin en een bijzin aan elkaar ver-
mensen op: het gebruik van werk zonder lidwoord binden; dan is het een onderschikkend voegwoord. Vaak
of bezittelijk voornaamwoord. Bijvoorbeeld: ‘Ik ga gaat het dan om een bijzin die een indirecte ja/nee-vraag
naar werk’ of ‘Na werk ben ik wat gaan drinken.’ bevat, zoals in deze zinnen:
‘Ik ga naar mijn werk’ en ‘Ik ga naar het werk’
zijn nog steeds de gebruikelijkste formuleringen, - We weten niet of hij komt.
net als ‘na het/mijn werk’. Maar de verkorte versie - Hij vroeg of ik meeging.
is in opkomst. Vermoedelijk is ‘Ik ga naar werk’
ontstaan naar analogie van zinnen als ‘Ik ga naar Ook kan het gaan om een bijzin waarvan de inhoud onzeker
school’ en ‘Ik ga naar kantoor.’ Er zijn nog veel is. Veelvoorkomende ‘(werk)woorden van onzekerheid’ zijn
meer van zulke ‘kale’ combinaties van een voor- niet weten of, (be)twijfelen of, vragen of, zich afvragen of en
zetsel en een zelfstandig naamwoord. Meestal zijn onduidelijk (zijn) of. Een paar voorbeelden:
dat vaste verbindingen die een plaats of richting
aanduiden, zoals op zolder, in bed, onder tafel, naar - Ze twijfelt of ze dat wel wil.
school en van huis. Het zijn idiomatische construc- - Het is onduidelijk of het zal lukken.
ties: je zegt het nu eenmaal op die manier in het - Hij vraagt zich af of de verkiezingen doorgaan.
Nederlands.
Langzaam maar zeker is ‘Ik ga naar werk’ zich Verder kan of een synoniem zijn van alsof; ook dan verbindt
ook aan het ontwikkelen tot zo’n idiomatische het een hoofdzin en een bijzin:
constructie. Aaf Brandt Corstius zes jaar geleden:
“Let u maar eens op. Binnenkort zegt u het zelf.” - Het lijkt of/alsof hier een vlek zit.
Die voorspelling is nog lang niet voor iedereen - Ze keek of/alsof ze me niet geloofde.
uitgekomen: ‘Ik ga naar werk’ is nog niet als alge- - De kinderen deden of/alsof ze me niet hoorden.
meen geaccepteerde standaardtaal te beschouwen.
Maar de constructie past prima in een bekend Welke kwesties komt u vaak tegen in uw NT2-lessen? En hoe
grammaticaal patroon en is aan een onstuitbare legt u ze uit? We horen het graag via taaladvies@onzetaal.nl.
opmars bezig.

HOE KAN HET DUIDELIJKER?

Tips voor duidelijkere teksten.

TUSSENKOPJES Maar ook tussen opmaak en inhoud teksten met smalle kolommen, zoals
in zijn er mogelijkheden om de tekst kranten, of teksten met een standaard-
VRAAG duidelijker te maken: met tussenkopjes. opbouw, zoals beleidsnotities: ‘Voor-
In onze organisatie schrijven vaak veel Tussenkopjes heb je in soorten en ma- stel’, ‘Probleem’, ‘Mogelijke oplossin-
collega’s aan één tekst. Elke verande- ten. In Onze Taal zijn het bijvoorbeeld gen’, ‘Conclusie’. Dat soort kopjes laten
ring van woorden ligt gevoelig. Wat kan vaak korte grafische elementen, die eer- de tekststructuur zien, maar een nadeel
ik in de slotfase dan toch nog doen om der prikkelen dan de inhoud bestrijken. is dat lezers er inhoudelijk niet veel uit
de tekst duidelijker te maken? Maar je kunt kopjes ook gebruiken om kunnen opmaken. Dat wordt anders als
de lezers precies duidelijk te maken wat de kopjes toegespitst worden op de
ANTWOORD ze daaronder kunnen lezen. Bijvoor- concrete situatie en direct een beeld
Zelfs als er nauwelijks meer gesleuteld beeld: ‘Wat is er makkelijk aan Japans oproepen. In plaats van ‘Voorstel’ bij-
mag worden aan formuleringen zijn leren?’ of ‘Waar vindt u meer informa- voorbeeld concreet ‘Geen dieselauto’s
er nog mogelijkheden om een tekst tie?’ Idealiter geven dit soort tussen- meer in stadscentrum’, en in plaats van ONZE TAAL 2021 — 7/8
toegankelijker te maken. Denk om te kopjes achter elkaar gelezen een goede ‘Probleem’: ‘Gezondheidsklachten door
beginnen aan hoe de tekst eruitziet: indruk van de inhoud en opbouw van de slechte luchtkwaliteit’. Als de ruimte er
iets grotere letters, meer ruimte tussen tekst. De tussenkopjes wijzen de lezers is, is concreter vaak beter!
de regels of een bredere marge kunnen als het ware de weg door de tekst.
wonderen doen. Een tekst met veel wit- Kopjes kunnen goed de vorm van Tips voor tussenkopjes staan op
ruimte of ‘lucht’ op de pagina nodigt een vraag hebben. Maar het kunnen www.onzetaal.nl/kopjes en
meer uit tot lezen. ook losse kernwoorden zijn, zeker bij www.onzetaal.nl/vragende-kopjes. 13