Page 12 - OnzeTaal_jul_aug2021

TAALLOKET

Wilt u direct antwoord op een taalvraag? Bel dan 085 - 00 28 428.
Ook via Twitter (@onzetaal) en WhatsApp (06 - 39 86 19 91) krijgt u
TAALADVIESDIENST snel antwoord. Zie voor andere mogelijkheden www.onzetaal.nl/taalloket.

VRAAG VAN DE MAAND

ERMEE BEZIG /
ER BEZIG MEE Illustratie: Aleid Landeweerd

Als je blij bent met je werk, kun je
zeggen: ‘Ik ben er blij mee’, maar
niet ‘Ik ben ermee blij.’ Bij bezig is
het omgekeerd: ‘Ik ben er bezig
mee’ is vreemd, ‘Ik ben ermee bezig’
is gewoon. Hoe zit dat?

Blij en bezig zijn allebei een bijvoeglijk
naamwoord. Je kunt ze ook allebei ge-
bruiken in een naamwoordelijk gezegde:
‘Ik ben blij’, ‘Ik ben bezig.’ Én je kunt ze
beide combineren met een voorzetsel-
bepaling met met: ‘Ik ben blij met mijn
werk’, ‘Ik ben bezig met mijn werk.’ In
plaats van zo’n bepaling met met kun je
ook het woord ermee gebruiken, dat je in bepaalde
gevallen kunt splitsen in er en mee. Maar waarom
splits je het dan wel in ‘Ik ben er blij mee’ en niet in NIEUW OP ONZETAAL.NL
‘Ik ben ermee bezig’? Dat heeft meer te maken met
de betekenis dan met de woordsoort.
DE LAT HOGER LEGGEN
Wie heeft dit allemaal Als je ‘de lat hoger legt’, stel je hogere eisen of verwacht je
betere prestaties dan eerder (of dan bij anderen). Deze uit-
bedacht? Niemand. drukking vindt haar oorsprong in de atletiek: hoogspringers
dagen zichzelf uit tot betere prestaties door de lat waar
Het is gewoon ontstaan. ze overheen moeten springen, steeds iets hoger te leggen.
De figuurlijke betekenis van de lat hoger leggen is in de jaren
1930 voor het eerst aangetroffen. (Het hoogspringen zelf
bestaat sinds de tweede helft van de negentiende eeuw.)
Ter vergelijking moeten we eerst naar werkwoor- Meer uitleg: www.onzetaal.nl/lathoger.
den kijken. Ook werkwoorden kun je met met combi-
neren: ‘Ik ben gestopt met mijn werk’, ‘Ik zal je helpen -ACHTIG/-IAANS
met je werk.’ Als je in dit soort zinnen met mijn/je werk Van de meeste namen kun je zowel een afleiding met -achtig
vervangt door ermee, blijft dat bij elkaar: ‘Ik ben er- maken als met -iaans. De eerste krijgt een hoofdletter, de
mee gestopt’, ‘Ik zal je ermee helpen’; het is niet: tweede niet: Mulischachtig, mulischiaans. Beide woorden drukken
‘Ik ben er gestopt mee’, ‘Ik zal je er helpen mee.’ uit dat een bepaalde stijl of eigenschap doet denken aan (die
Of je ermee wel of niet kunt splitsen, hangt ervan van) de bekende schrijver Harry Mulisch.
af of je het met een bijvoeglijk naamwoord combi- Ook -isch en -esk komen soms als achtervoegsel bij een per-
neert (zoals blij) of met een werkwoord (zoals stop- soonsnaam voor: aristotelisch, kafkaësk. Van dit type afleidingen
pen). Maar er zijn uitzonderingen, en bezig is er zo zijn er in de praktijk veel minder.
Meer uitleg en voorbeelden: www.onzetaal.nl/mulisch.
een: combinaties met bezig volgen het ‘werkwoorde- BLOED, ZWEET EN TRANEN
ONZE TAAL 2021 — 7/8 doordat de betékenis van bezig sterk aan een werk- Met bloed, zweet en tranen drukt uit dat iets heel veel moeite
lijke’ patroon, ook al is het een bijvoeglijk naamwoord.

Die uitzondering is hoogstwaarschijnlijk ontstaan
heeft gekost, dat iemand tot het uiterste is gegaan. De combi-
woord doet denken. Beter gezegd: een werkwoord
drukt een handeling uit, en dat doet bezig zijn (met)
natie bloed, zweet en tranen is in zwang geraakt dankzij zeven-
ook: wie bezig is met iets, is een bepaalde handeling
tiende-eeuwse dichters, maar de oorsprong is veel ouder.
De bron is vermoedelijk een passage uit de Bijbel (Lucas 22:44),
aan het uitvoeren. Voor een combinatie als blij zijn

Dankzij onder meer Theodore Roosevelt, Winston Churchill
toestand.
en André Hazes (senior) is de uitdrukking ook in de huidige tijd
geldt dat niet: dat zegt meer iets over je gemoeds- waarin zweetdruppels van Jezus als bloed op de grond vallen.
Wie heeft dit allemaal bedacht? Niemand. Het is
gewoon ontstaan in de lange geschiedenis van onze nog alom bekend.
12 taal. Meer uitleg: www.onzetaal.nl/bloedzweet.