Page 9 - OnzeTaal_jan2020_HR

Jaarlijks krijgt in Onze Taal één thema extra
aandacht. In 2020 is dat: taal die als
‘schurend’ wordt ervaren. Kan het woord

slaaf eigenlijk nog wel? En Geachte dames
en heren? Op zulke kwesties zullen we
komend jaar speciaal ingaan.

REDACTIE ONZE TAAL
Illustratie: Matthijs Sluiter

Jaarthema 2020:

Welke woorden kunnen

echt niet meer?

s Gouden Eeuw eigenlijk wel een gepaste aanduiding? mensen (of: mensen met een kleur), om allochtonen
Nee, stelde het Amsterdam Museum afgelopen na- (mensen met een niet-Nederlandse of niet-Belgische
I jaar: “De term negeert de vele negatieve kanten van achtergrond), om gehandicapten (mensen met een
de zeventiende eeuw als armoede, oorlog, dwangarbeid fysieke of mentale uitdaging) en mensen die niet in
en mensenhandel.” Om die reden besloot het museum het geijkte man-vrouw-stramien passen (lhbt+’ers).
voortaan alleen nog maar de aanduiding zeventiende Komend jaar willen we deze groepen portretteren: waar
eeuw te gebruiken. Het besluit zorgde voor veel media- lopen ze tegenaan, hoe ervaren ze stigmatiserende taal,
aandacht en veel discussie. Ging dit niet te ver? Ja, vond en wat is er volgens hen aan te doen?
bijvoorbeeld 70 procent van de mensen die meededen
aan een Onze Taal-peiling. GENDER
Twee jaar eerder vervingen de Nederlandse Spoor- Een ander heet hangijzer is ‘gender’, oftewel “geslacht
wegen de aanspreekvorm ‘Geachte dames en heren’ waarvan je het gevoel hebt deel uit te maken”, zoals Van
door ‘Beste reizigers’. Het maakt niet uit “of u zich nu Dale het begrip definieert. De vraag is bijvoorbeeld of er
mannelijk voelt of vrouwelijk of iets ertussenin”, zo naast hij en zij (en hem en haar) nog meer persoonlijke
lichtte de NS toe. Er werd aanvankelijk honend op voornaamwoorden nodig zijn, bijvoorbeeld voor wie
gereageerd, maar ‘Beste reizigers’ is inmiddels hele- zich man noch vrouw voelt, of voor als je twijfelt over
maal ingeburgerd. je geslacht. In Zweden werd daarom het sekseneutrale
voornaamwoord hen (naast han en hon, ‘hij’ en ‘zij’)
WEERSTAND gelanceerd, dat ook al snel ingeburgerd is geraakt. En
Taal kan, kortom, op een zeker moment als ongepast dan is er de kwestie van de beroepsnamen. Waarom is er
worden ervaren, als schurend. En dan kan de roep ont- bijvoorbeeld geen vrouwelijke vorm van arts of rechter?
staan om daaraan te gaan schaven. Komend jaar zal Onze En zo zijn er nog veel meer interessante talige kwesties
Taal maandelijks speciaal op deze kwestie ingaan. Om te die te maken hebben met gender – zó veel zelfs dat we
beginnen zullen we nagaan in hoeverre dit soort bewust daar meerdere artikelen aan willen wijden.
in gang gezette taalveranderingen kans van slagen Beledigingen zijn natuurlijk bij uitstek woorden die
heeft. Welke acties tegen (vermeend) verkeerd gekozen schuren, en in het hedendaagse publieke debat tieren ze
woorden waren succesvol en welke niet? En zijn de voor- welig. Deugmens, boomknuffelaar en boze witte man zijn
gestelde veranderingen soms niet te veel van het goede? nog niet eens de onvriendelijkste verwensingen die je op
Kun je het iedereen wel naar de zin maken? En zou dat sociale media tegenkomt. Maar er zijn ook subtielere
überhaupt het streven moeten zijn? manieren om mensen en zaken in een bepaald daglicht
En er zijn meer fascinerende vragen. Waar komt te stellen. Noem een bezuiniging ‘decentralisatie’, en
bijvoorbeeld de weerstand tegen het aanpassen van het ziet er opeens wat vriendelijker uit. Ook zulke geval-
beladen uitdrukkingen precies vandaan? Als er mensen len van ‘framing’ zijn het waard om belicht te worden
zijn die zich in een museum storen aan het woord slaaf, – zoals ook al te zien is in het artikel van Jan Kuiten-
en dat liever vervangen zien door slaafgemaakte, waarom brouwer waarmee dit januarinummer opent. ONZE TAAL 2020 — 1
zou je daar dan moeite mee hebben?
Veel problemen beginnen bij het benoemen van ENQUÊTES
ménsen. Minderheden zijn niet altijd blij met de termen Bij alle aandacht die we dit jaar zullen schenken aan
waarmee ze door buitenstaanders worden aangeduid. controversiële woorden, zijn we natuurlijk ook benieuwd
Ze voelen zich buitengesloten, gekleineerd en gekwetst naar wat u ervan vindt. Om daarachter te komen, zullen
door die taal, en gaan vaak zelf op zoek naar betere we gedurende het jaar enquêtes houden. Mocht u ook los
alternatieven. Het gaat dan bijvoorbeeld om gekleurde daarvan willen reageren: heel graag.  9