Page 13 - OnzeTaal_jan2020_HR
P. 13
Wilt u direct antwoord op een taalvraag? Bel dan 085 - 00 28 428.
Ook via Twitter (@onzetaal) en WhatsApp (06 - 39 86 19 91) krijgt u
snel antwoord. Zie voor andere mogelijkheden www.onzetaal.nl/taalloket. HOE LEG JE DAT UIT?
Als je Nederlandse les geeft aan anderstaligen
(NT2’ers), kom je af en toe kwesties tegen waar-
van je je afvraagt: hoe leg ik dat uit?
VERSCHUIVENDE NORMEN
ZE IS GEGAAN/GAAN FIETSEN
Wat is goed taalgebruik en wat niet? Die grenzen zijn voortdurend in beweging.
De voltooid tegenwoordige tijd van ‘Hij
werkt hard’ is ‘Hij heeft hard gewerkt’, en
‘BETER VERANDER JE MEE’ die van ‘Ze fietst’ is ‘Ze heeft gefietst.’ In
Er is iets aan de hand met het woord beter. Vergelijk de volgende twee paren die zinnen zijn gewerkt en gefietst het
zinnen. Drukken de a-zin en de b-zin voor uw gevoel hetzelfde uit of niet? hoofdwerkwoord, dat de vorm heeft van
een voltooid deelwoord, en is de persoons-
Illustratie: Matthijs Sluiter 1a. Beter bel je hem even op. vorm heeft het hulpwerkwoord van tijd.
Maar je gebruikt in een voltooide tijd
1b. Je kunt hem beter even opbellen.
2a. Je bent beter voorzichtig.
niet altijd een voltooid deelwoord. De vol-
2b. Het is beter voorzichtig te zijn.
tooide tijd van ‘Hij moet hard werken’ is
Er zijn vermoedelijk mensen die de a-zinnen als een anglicisme zien; ande- bijvoorbeeld ‘Hij heeft hard moeten werken’
en niet ‘Hij heeft hard gemoeten werken.’
ren zullen er Belgisch-Nederlands in herkennen of ze ronduit fout vinden, En de voltooide tijd van ‘Ze gaat fietsen’ is
en weer anderen zullen er geen enkele moeite mee hebben. Hoe groot de ‘Ze is gaan fietsen’ en niet ‘Ze is gegaan
invloed van de Engelse constructie you’d better (give him a call, be careful, fietsen.’ Kort gezegd: als het hoofdwerk-
enz.) precies is, is lastig vast te stellen. Maar een feit is dat zinnen als ‘Je woord wordt gecombineerd met meer dan
bent beter voorzichtig’ in elk geval in België zó gewoon zijn dat ze daar tot één hulpwerkwoord, zoals hebben, zijn,
de standaardtaal worden gerekend. moeten of gaan, staan alle werkwoorden –
Deze constructies met beter drukken uit dat iets de voorkeur verdient of behalve de persoonsvorm – in de infinitief-
aan te raden is. Blijkbaar voorzien ze in een behoefte: ook in Nederland zijn vorm.
ze al enige tijd in opkomst. Onlangs kwam in de fotostrip ‘Ype’ in Onze Taal Veelvoorkomende hulpwerkwoorden
nog de zin “Beter verander je mee” voor. Toch zullen de meeste Nederlanders waarbij dit gebeurt, zijn kunnen, willen,
liever zeggen: ‘Je kunt maar beter meeveranderen.’ moeten, mogen, laten, komen, gaan, blijven,
Het gebruik van beter zonder kunnen lijkt in Nederland vooral in wat doen, staan en zitten.
modieuzere, hippere (jongeren)taal voor te komen. Voorlopig lijkt het ons in
Nederland geen standaardtaal, maar misschien denken we daar over vijf jaar (Zie voor meer uitleg onzetaal.nl/
wel heel anders over. gaanfietsen.)
WAT ZEGGEN ZE WAAR?
Over regionale verschillen binnen Nederland en Vlaanderen.
‘MARCEL HEEFT GEEN TELEFOON BIJ ...’
hoofdzakelijk
hem
Welk woord kiest u om de volgende grote lijnen komt het hierop neer.
zin aan te vullen: ‘Marcel heeft geen Het kaartje is gebaseerd op ge-
telefoon bij …’? Zich, hem, nog iets gevens uit de Syntactische Atlas van
anders, of helemaal niets? de Nederlandse dialecten (2005).
zich en
hem door
Volgens de norm van de standaardtaal elkaar
is het ‘Marcel heeft geen telefoon bij
zich.’ Dat is ook de vorm die je in
schrijftaal veruit het meest tegenkomt.
Opmerkelijk genoeg is in grote delen hoofdzakelijk
van Nederland en België ‘Marcel heeft zich
geen telefoon bij hem’ een stuk gewo- soms
ner, in elk geval in informele taal. Ook ook zen
zijn er regio’s waar géén voornaam-
woord wordt gebruikt: ‘Marcel heeft
geen telefoon bij.’ En er is nog een vier- ONZE TAAL 2020 — 1
de variant: ‘Marcel heeft geen telefoon
bij zen/z’n.’ veelal geen
Op het kaartje hiernaast is te zien voornaamwoord
waar van oudsher welke variant het
meest wordt gebruikt. De grenzen zijn
niet heel exact te trekken, en er is ook
regionaal nog veel variatie. Maar in 13
