Taal tijdens het strijken

De auteurs van dit artikel, Laura van Eerten van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en Raymond Noë van Onze Taal, maken sinds twee jaar de podcast Over taal gesproken, waarvan inmiddels bijna twintig afleveringen gemaakt zijn. In iedere aflevering laten zij een taalkundige aan het woord, die vertelt over diens expertise. Bijvoorbeeld Ewoud Sanders over het n-woord, Gerrit Bloothooft over voornamen en Leonie Cornips over koeientaal.

Van Dale antwoordt

Wachten op antwoord doet hij al een tijdje niet meer: in deze podcast geeft Meneer Van Dale antwoord op uiteenlopende vragen over taal. Van Dale-uitgever Jaap Parqui praat in elke aflevering met een deskundige gast over onderwerpen als begrijpelijke taal, taal-regels, taalonderwijs, de rol van woordenboeken in het Google-tijdperk en woke taalgebruik. De podcast is eenvoudig van opzet: een een-op-eengesprek zonder poespas en geknip.

ABN in Vlaanderen

Sinds de jaren vijftig heeft het Nederlands binnen drie generaties de plaats van het Frans ingenomen in het openbare leven in Vlaanderen. Hoe verliep die verandering, wat was er allemaal voor nodig en hoe kijken de ‘kinderen’ van toen er nu op terug? In de podcast- serie Kinderen van het ABN legt taalexpert Miet Ooms de geschiedenis vast van de Vlamingen en hun taal. Ze interviewt taalkundigen, heuse ABN-activisten en ‘gewone’ taalgebruikers die het allemaal hebben meegemaakt. De afleveringen duren ongeveer een halfuur, en zijn afwisselend gemonteerd met interviews, fragmenten en voice-overs.

Dialectenreis

Lichtvoetig, onderhoudend én informatief, dat is Het dialectenbureau, de tiendelige podcastserie van Omroep MAX waarin taalkundige en dialectoloog Marc van Oostendorp onderzoekt hoe het ervoor staat met de Nederlandse en Vlaamse dialecten. Elke aflevering neemt je mee op reis langs de verschillende dialecten aan de hand van een centraal thema, zoals muziek, wetenschap, geloof en humor. Ook bekende dialectsprekers komen hierbij aan het woord, zoals Bennie Jolink van de band Normaal, cabaretière Katinka Polderman en Smibanese-voorman Soortkill. De afleveringen van zo’n dertig minuten zijn vlot en professioneel gemonteerd, met veel illustratieve fragmenten.

Hoe klinken wij?

Zeg is een podcast over hoe we klinken, en waarom we zo klinken. In iedere aflevering gaan de professionele stemtrainers Hanneke Bax en Tim Bosselaar op zoek naar het antwoord op een vraag die gaat over je stem of over spreken. Bijvoorbeeld: ‘Waarom klinkt je stem zo lelijk op een opname?’, ‘Kun je horen of iemand homo is?’ en ‘Hoe klonken neanderthalers?’ Ze belichten de onderwerpen van verschillende kanten en spreken met onder anderen spraakonderzoekers, filosofen, kno-artsen, logopedisten en theatermakers. Vrolijk en informatief.

Woorden met een verhaal

Heeft bockbier iets met geiten te maken? Hoe komt de ‘smoking’ aan zijn naam? En wie is precies de ‘sjaak’? Dit soort vragen wordt beantwoord in de podcast Waar komt pindakaas vandaan?, gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2013. De woord-verhaaltjes worden (in korte afleveringen) verteld door podcastmakers Laura van Eerten en Caspar Stalenhoef, en INT-directeur Frieda Steurs.

Taaltrends (1)

Net nieuw is de keukentafelpodcast Hoeke & Boeke met de rap van de tongriem gesneden Eva Hoeke en Frida Boeke, die het hebben over taaltrends in het dagelijks taalgebruik, onder het goedgekozen motto ‘Wie zegt wat en wat zegt dat?’ Ze kijken vooral naar dingen die hen op terrassen en in de (sociale) media zijn opgevallen, zoals het gebruik van letterlijk (als figuurlijk wordt bedoeld), oprecht en bizar, bedoeling in plaats van bedoening of het vernederlandsen van Engelse idioom (‘care taken over je body’) – en ze proberen dan te verklaren waarom mensen dat zo zeggen.

Taaltrends (2)

In zekere zin vergelijkbaar met Hoeke & Boeke is de podcast John & Paul hebben woorden, waarin twee gezellige jongens, John en Paul, zich al 130 afleveringen lang verwonderen over de taal die ze in allerlei vormen om zich heen horen en lezen. Zo gaat het in een van de recentste afleveringen over de vraag wat on fleek betekent, ontlezing bij jongeren, de uitdrukking aan de knoppen draaien, rijmen en het Rijmwoordenboek, de zinsnede “bespaar nu 40% korting”, bijnamen voor auto’s en het woord pappenheimer. Vaste rubriek: ‘Het woord van de week’.

Taalstraffen

Een ‘taalofficier’ die met hulp van een ‘taalagent’ overtredingen tegen de Nederlandse taal bespreekt en de schuldige veroordeelt tot een ludieke straf – dat is wat de podcast Taalpolitie doet. De officier in kwestie was tot voor kort Philip Freriks, maar die is nu opgevolgd door Thomas van Luyn. De fouten die ‘bestraft’ worden, zijn dingen als het zeggen van bedoeling / bravourheid / controleren / Napoli wanneer je bedoening / bravoure / onder controle hebben / Napels bedoelt. Aan de hand van de overtredingen bespreekt de officier met de agent wat er nou eigenlijk fout of onwenselijk aan is, en of er verzachtende omstandigheden zijn.

Meertaligheid

Taalwetenschapper Sharon Unsworth is moeder van twee meertalige kinderen en maakt al vier seizoenen lang Kletsheads, een podcast over meertalig opgroeien en opvoeden, voor onder anderen ouders, leerkrachten en logopedisten die te maken hebben met meertaligheid. Elke aflevering, die tussen de drie kwartier en een uur duurt, gaat ze in gesprek met een deskundige. Dat gesprek wordt meestal afgewisseld met de ‘Kletsheads van de week’, waarin kinderen zelf aan het woord komen over meertalig zijn, en het ‘Kletsinkoppertje’, een concrete tip voor de luisteraar. Een informatieve podcast vol praktische tips, geworteld in de wetenschap.

Solopodcast

De bekende Ameri-kaanse taalkundige John McWorther maakt al jaren een solopodcast: Lexicon Valley (Engelstalig). Hij praat je bij over taalkwesties als ‘Miami English’, de (afkeer voor de) taal van een zwarte presentator, de vraag of je Engels kunt leren door tv te kijken, achttiende-eeuws New Yorks Engels, Iers schrift, en de vraag of alle talen werkwoorden en zelfstandig naamwoorden hebben. De lengte wisselt per aflevering sterk, van vier tot dertig minuten.

Omdat taal

Het Engelse taalgebied kent natuurlijk heel veel taalpodcasts, met net zo’n grote variatie als bij ons. Een van de leukste: Because Language, een (Engelstalige) podcast waarin twee taalkundigen (Daniel Midgley en Hedvig Skirgård) samen met een “smart person” (Ben Ainslie) praten over taal, al dan niet met een gast erbij. Er zijn vaste rubrieken over taalnieuws en nieuwe woorden, en een rubriek waarin geraden moet worden of woorden aan elkaar verwant zijn. Vast onderdeel is een interview met een taalkundige over diens onderzoek of nieuwe boek. De afleveringen, die al gauw zo’n anderhalf uur duren, hebben een prettige dynamiek doordat de drie presentatoren elkaar (op goedmoedige toon) op de huid en in de haren zitten.

Enthousiast over taal

Een podcast "that's enthusiastic about linguistics", zo typeren de taalkundigen Lauren Gawne en Gretchen McCulloch hun podcast Lingthusiasm. In iedere aflevering (van ongeveer een halfuur) wordt op zeer enthousiaste toon een aansprekend onderwerp uitgediept, zoals hulpwerkwoorden, Maya-talen, de uitspraak van de letter r, namen van talen, taalonderwijs in Singapore, zinsbouw, emoji’s, handgebaren en universele taal. Nogal gevarieerd dus. En ook altijd boeiend en onderhoudend.