De 50 lastigste dicteewoorden

Moeilijke dicteewoorden

Wat is het allermoeilijkste dicteewoord? Daar kom je nooit uit: er zijn talloze moeilijke en onbekende woorden te vinden in de woordenboeken en spellinglijsten, zoals Elixir d’Anvers en aficionado. Bovendien kan een beetje dicteeschrijver daar ook weer superlastige samenstellingen mee maken, zoals mega-Elixir d’Anversaficionado.

Toch kunnen ook woorden die je in de praktijk wél geregeld tegenkomt, je bij een dictee aan het twijfelen brengen, zoals mariabiscuitje of mond-en-klauwzeer. Het Groot Dictee dat sinds 2018 op de radio wordt uitgezonden, zoekt het meer in die categorie. Ook dán kun je je afvragen: welke huis-tuin-en-keukendicteewoorden zouden de grootste uitdaging vormen?

Quiz

De taaladviseurs van Onze Taal zetten al jaren met enige regelmaat spellingquizjes online – liefst met niet al te obscure woorden. Die testjes zijn vele tienduizenden keren gemaakt. We hebben gekeken welke vijftig ‘gewone’ woorden in al die quizzen in al die jaren het lastigst bleken, en daarmee deze speciale online dicteequiz samengesteld. In het november-decembernummer (2023) van Onze Taal hebben we deze moeilijke woorden in negen dicteezinnen aan de lezers voorgelegd. 

De dicteezinnen in het tijdschrift 

1. Een { F16-piloot / F 16-piloot / F-16-piloot } en een { Costa-Ricaanse / Costa Ricaanse / Costaricaanse } { Adonis / adonis } met { O-benen / o-benen }, die al een tijdje { daten / datten / dateten }, werden met weinig { égards / egards } behandeld bij de { soapoli / soa-poli }.
2. In een { Curaçao’s / Curaçaoos / Curaçaos } { grand hotel / grand hôtel } nuttigden Joyce en { Joyce’ / Joyce / Joyce’s / Joyces } { coäuteur / coauteur / co-auteur } een { tosti’tje / tostitje / tostietje } met { filet americain / filet américain / filé americain / filé américain } en een glas { bordeaux / Bordeaux }.
3. Ze lachten om het { potjeslatijn / potjes-Latijn / Potjeslatijn } van een docent die { super-gemotiveerd / supergemotiveerd / super gemotiveerd } de werking van het { AED-apparaat / aed-apparaat } demonstreerde.
4. Een { oer-Hollandse / Oerhollandse / oerhollandse } { musicienne / musiciënne } zag er niet { tegen op / tegenop* } om te schreeuwen: ‘Wat een { pokkeherrie / pokkenherrie } maken die { 78toerenplaten / 78-toerenplaten / 78 toerenplaten }! { Dóe / Dóé } er iets aan!’
5. Na de { tai-chi-les / taichi-les / tai-chiles / tai chi-les } wilde een { pietje-precies / pietje precies / Pietje-precies / Pietje precies } bij zijn { protegé / protégé } in het { gevlij / gevlei } komen door hem een { sherrietje / sherrytje / sherry’tje } aan te bieden.
6. De vader van het { middenklasse gezin / middenklassegezin / middenklassengezin } schreef { quasiboos / quasi-boos } op de { opgavenstrook / opgavestrook } dat de kans { fiftyfifty / fifty-fifty } was dat de { shetlander / Shetlander } van de kinderboerderij zijn kind zou bijten.
7. De kok { wijdde / wijde / weidde / weide } na het { praktikum / prakticum / practicum } een { A4-tje / A4’tje / A4tje } aan de { paëlla / paella } met { cranberries / cranberry’s } uit de { combi-oven / combioven }, een { opzichzelfstaand / op zichzelf staand / opzichzelf staand } experiment.
8. Als je anderen { bevoogt / bevoogdt / bevoogd } terwijl ze { gelijkop gaan / gelijk op gaan / gelijkopgaan }, { puntenloos / punteloos } eindigen of in de { winning mood / winningmood } zijn, wordt je bericht niet snel { geliket / geliked }.
9. Hoe { behoud / behoudt } je familie een zonnig humeur als { moeder Natuur / Moeder Natuur / moeder natuur } { zometeen / zo meteen } een { buiig / buiïg } weekend { hier naartoe / hier naar toe / hiernaartoe } stuurt?

De oplossing

1. Een F-16-piloot en een Costa Ricaanse adonis met O-benen, die al een tijdje dateten, werden met weinig egards behandeld bij de soapoli.
2. In een Curaçaos grand hôtel nuttigden Joyce en Joyce’ coauteur een tostietje met filet americain en een glas bordeaux.
3. Ze lachten om het potjeslatijn van een docent die supergemotiveerd de werking van het aed-apparaat demonstreerde.
4. Een oer-Hollandse musicienne zag er niet tegen op om te schreeuwen: ‘Wat een pokkenherrie maken die 78 toerenplaten! Dóé er iets aan!’
5. Na de tai-chiles wilde een pietje-precies bij zijn protegé in het gevlij komen door hem een sherry’tje aan te bieden.
6. De vader van het middenklassengezin schreef quasiboos op de opgavenstrook dat de kans fiftyfifty was dat de shetlander van de kinderboerderij zijn kind zou bijten.
7. De kok wijdde na het practicum een A4’tje aan de paella met cranberry’s uit de combioven, een opzichzelfstaand experiment.
8. Als je anderen bevoogdt terwijl ze gelijk op gaan, punteloos eindigen of in de winningmood zijn, wordt je bericht niet snel geliket.
9. Hoe behoudt je familie een zonnig humeur als Moeder Natuur zo meteen buiig weekend hiernaartoe stuurt?

Hét moeilijkste woord

Welk woord bleek het moeilijkst voor de deelnemers aan de onlinequiz? De winnaar is verrassend: middenklassengezin (in zin 6) bleek het moeilijkste woord te zijn. Kennelijk weten weinig mensen dat hier sinds 1995 een tussen-n officieel verplicht is: ze kozen voor middenklassegezin. In dictees is het traditie de officiële spelling streng aan te houden.

Hieronder staat de instinker-toptien met daarachter telkens een korte tip. Hopelijk heb je er iets aan op 9 november! We wensen je alvast veel succes.

Instinker-toptien

De percentages geven aan hoeveel procent van de deelnemers aan de onlinequiz voor deze (officieel juiste) spelling heeft gekozen.

1. middenklassengezin (8%). Volgens de officiële woordenlijst heeft middenklasse alleen een meervoud op -n. Daarom komt er hier een tussen-n.

2. aed-apparaat (10%). De afkorting aed (van automatische externe defibrillator) krijgt kleine letters. Onthoud: ingeburgerde afkortingen krijgen kleine letters, maar let op bij sommige ‘Engelse’ afkortingen: het is bijvoorbeeld wel DNA en SUV. 

3. F-16-piloot (11%). De streepjes zijn allebei verplicht: F-16 is een eigennaam die al een streepje bevat, net als bijvoorbeeld B-52. Het tweede streepje is verplicht om het getal te koppelen aan het woord waar het bij hoort.

4. coauteur (12%). Co komt aan auteur vast. Dat kan doordat de o en de a samen niet één klank kunnen vormen (in co-ouder moet wél een streepje staan). Onthoud dat extra streepjes voor de duidelijkheid in dictees niet mogen. Je mag alleen verplichte streepjes gebruiken. 

5. tai-chiles (12%). Als je een samenstelling maakt met de Japanse woordgroep tai chi, komt tussen de delen van die woordgroep een streepje. Het derde deel komt eraan vast. Weersta ook hier de (zeer begrijpelijke) neiging om een extra verduidelijkend streepje in te voegen.

6. opgavenstrook (14%). Of je nu uitgaat van opgaaf of van opgave, het meervoud is opgaven (volgens de officiële woordenlijst). Daarom is de tussen-n juist.

7. 78 toerenplaten (14%). Als je een samenstelling vormt met een woordgroep met een getal in cijfers, zoals 78 toeren, blijft de spatie in de woordgroep bewaard. Het is volgens de officiële spelling bijvoorbeeld ook 20 wekenecho en 800 meterloper. 

8. punteloos (14%). Woorden op -loos krijgen nooit een tussen-n, zelfs ideeëloos niet. (Op Woordenlijst.org staat trouwens toch wél puntenloos, maar dat is zeker een fout, die we al hebben doorgegeven aan de beheerders van deze site. Puntenloos gaat tegen de officiële regel in.)

9. in de winningmood (14%). Geen spatie in winningmood, omdat het niet gaat om ‘een mood die aan het winnen is’. Het is wel bijvoorbeeld finishing touch, want dan kun je zeggen: ‘de touch is iets aan het finishen’.

10. (zag er niet) tegen op (18%). Op blijft los staan, omdat het eigenlijk bij zag hoort. Het is namelijk opzien tegen iets.