Waarom hebben dag, lot, schip, enz. in het meervoud een lange klinker: dagen, loten, schepen?

Korte klinkers die in een beklemtoonde lettergreep voorkwamen, werden in die tijd verlengd in de uitspraak (de taalkundige term hiervoor is rekking). De korte klinkers in de gesloten lettergrepen van bijvoorbeeld dag, weg en slot werden in de open lettergreep van het meervoud lang: dagen, wegen en sloten. De korte i kon in het meervoud een e worden: lid en schip werden leden en schepen in het meervoud.

In het huidige Nederlands moet je de eindmedeklinker in het meervoud verdubbelen na een korte klinker: bol - bollen, kruk - krukken, zot - zotten. Maar daarop bestaan nog steeds tientallen van zulke oude uitzonderingen. Een (niet volledig) overzicht:

• woorden met een a die in het meervoud een aa-klank wordt: bad - baden, bedrag - bedragen, blad - blad(er)en/blaren, dag - dagen, dak - daken, dal - dalen, gat - gaten, gelag - gelagen, glas - glazen, graf - graven, pad - paden (in de betekenis 'weg'), slag - slagen, staf - staven, vat - vaten, verdrag - verdragen
• woorden met een e die in het meervoud een ee-klank wordt: bevel - bevelen, gebed - gebeden, gebrek - gebreken, spel - spelen, weg - wegen
• woorden met een o die in het meervoud een oo-klank wordt: gebod - geboden, god - goden, hertog - hertogen, hof - hoven, hol - holen, kot - kotten/koten, lot - loten, oorlog - oorlogen, slot - sloten, verbod - verboden, verlof - verloven
• enkele bijzondere gevallen: stad - steden, smid - smeden, schip - schepen, lid - leden

In andere Germaanse talen is de lange klinker vaak wel in het enkelvoud te vinden: Tag en Tal in het Duits, dag en dal in het Zweeds en Noors. Dit komt ook voor in enkele oudere Nederlandse afleidingen en plaatsnamen, zoals vandaag en daags, buitengaats, midscheeps, Bloemendaal en Roosendaal.

Soms doet zich bij de verkleinvorm dezelfde klinkerverandering voor die we in het meervoud zien, maar soms ook niet: paadje, lootje, maar dakje, slotje.