Juryrapport Taalboekenprijs 2025

De prijs wordt dit jaar voor de zevende keer uitgereikt. Er kwamen ruim twintig taalboeken in aanmerking, en de beste vijf daarvan werden geselecteerd voor de shortlist, een mooie en gevarieerde lijst. In alfabetische volgorde waren dat:

• Denkend aan Hollands. Wat taal zegt over wie we zijn van Khalid Mourigh. Over straattaal, meertaligheid en taal als identiteit. (Cossee).

• Die goeie ouwe taal van Yoïn van Spijk. Gevarieerde stukjes over de herkomst van het Nederlands. (Ambo|Anthos).

• Hèhè. Over wat we zeggen zonder dat we het doorhebben van Paulien Cornelisse. Over kleine woordjes als nou, hè en andere sfeermakers in het Nederlands. (CPNB).

• Van vogala tot noncha. Het historische verhaal van de Nederlandse taal van Miet Ooms. Over de historische en culturele gebeurtenissen die van invloed zijn geweest op het Nederlands. (Borgerhoff & Lamberigts). 

• Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving van Freek Van de Velde. Over de taal als ‘bio-culturele parasiet’, beschouwd door een evolutionaire bril. (Lannoo Campus).

Vijf bijzondere taalboeken, die de jury met veel plezier gelezen heeft, maar ook vijf boeken die wezenlijk van elkaar verschillen – qua onderwerp, maar vooral ook qua aanpak en insteek. Dat belette de jury niet om tot een overtuigende winnaar te komen: een boek dat opvalt door zijn eruditie en enthousiasme. Het is verrassend van inhoud en zeer prettig leesbaar, en het vertelt een fascinerend verhaal over de symbiose tussen taal en mens: Wat taal verraadt van Freek Van de Velde.

Taal is als een “bio-culturele parasiet”, zo schrijft de auteur in zijn voorwoord bij het boek. Taal heeft ons brein gekaapt, onze lichaamsbouw veranderd, onze cultuur gevormd, en onze perceptie van de werkelijkheid gekleurd. Maar daar staat tegenover dat we door taal hebben kunnen worden wat we nu zijn. En tegelijkertijd heeft de taal door ons kunnen worden wat ze nu is: een hyperefficiënt communicatiemiddel.

Deze gedachte dat mens en taal in symbiose bestaan, werkt Van de Velde uit door te onderzoeken hoe die wederzijdse beïnvloeding in z’n werk gaat. Daarbij kijkt hij ook naar aanpalende domeinen: antropologie, cognitieve wetenschappen, psychologie, evolutiebiologie, geschiedenis en informatica.

De jury prijst het boek om zijn originele invalshoeken, maar ook om de erudiete eloquentie, de zwierige toon en de humoristische accenten: “De ene sprankelende zin na de andere”. Daarbij slaagt de auteur er ook nog in om er ondanks de informatiedichtheid “lekker de vaart in te houden”.

Uiteraard was er veel lof voor de inhoud: “Wat taal verraadt behandelt heel veel onderwerpen op allerlei terreinen – van biologie en psychologie tot culturele antropologie – die de auteur als vanzelfsprekend met elkaar en met taal in verband weet te brengen. De opbouw is logisch en aantrekkelijk, en door al die verschillende invalshoeken krijg je als lezer een omvattend beeld van wat taal en communicatie voor de mens betekenen en hoe de mens in relatie tot zijn omgeving (en anderen) in staat is om de taal naar zijn hand te zetten.” De taal wordt bezien door een evolutionaire bril, en beschreven in een sprankelende stijl door een belezen en enthousiaste wetenschapper. Kortom: een boek dat een breed publiek verdient.

De jury:

Ton den Boon

Peter Debrabandere

Mathilde Jansen

Vibeke Roeper

Geertje Slangen

Den Haag, 29 september 2025