Juryrapport Taalboekenprijs 2023
De taalboekenprijs die Onze Taal, het Algemeen-Nederlands Verbond en dagblad Trouw in 2019 in het leven hebben geroepen, is een prijs voor het beste taalboek van het afgelopen jaar. Een boek over (de Nederlandse) taal dat bedoeld is voor een breed publiek, en dat oorspronkelijk, goed geschreven en taalkundig relevant is.
De prijs wordt dit jaar voor de vijfde keer uitgereikt. Er kwamen zo’n vijftien taalboeken in aanmerking, en de beste vijf daarvan kwamen op de shortlist terecht, een mooie en gevarieerde lijst titels. In alfabetische volgorde:
• Dwaaltaal van Jurriën Rood. over gevleugelde woorden die minder waar zijn dan ze lijken.
• Het n-woord van Ewoud Sanders: een studie naar de historie en ontwikkeling van een beladen begrip.
• Je mag ook niets meer zeggen van Mounir Samuel: een pleidooi voor een nieuwe taal voor een nieuwe tijd.
• Rozen voor de zwijnen van Ted van Lieshout: een rondleiding langs alle spreekwoorden op het schilderij ‘De omgekeerde wereld’ van Pieter Bruegel de Oude.
• Supergaaf van Robbert Wigt: de debatvaardigheden van scheidend premier Mark Rutte gefileerd.
Vijf bijzondere taalboeken, die de jury met veel plezier gelezen heeft, maar ook vijf boeken die wezenlijk van elkaar verschillen – qua onderwerp, maar vooral ook qua aanpak en insteek. Dat belette de jury niet om tot een overtuigende winnaar te komen. Het boek is een doorwrochte studie, boeiend én informatief, met aandacht voor de grote lijn en de kleine details, die laat zien hoe we door de eeuwen heen zijn omgegaan met één bepaald woord: Het n-woord van taalhistoricus Ewoud Sanders.
Het woord waar het om gaat is neger. Dat komt al sinds het begin van de zeventiende eeuw in het Nederlands voor, maar de laatste jaren rust er een zwaar taboe op, waardoor veel mensen er enkel nog naar verwijzen met ‘het n-woord’. Ewoud Sanders neemt onder de loep hoe dit beladen woord door de eeuwen heen in woordenboeken, encyclopedieën en andere bronnen is omschreven, en dus ook hoe we keken (en kijken) naar slaafgemaakten en personen van kleur. Door de historische aanpak lees je het boek ook als een kleine geschiedenis van de slavernij.
De jury prijst het boek om zijn maatschappelijke én zijn taalkundige relevantie. Het n-woord biedt volgens hen een goed overzicht van de geschiedenis van het gewraakte woord en geeft veel informatie uit allerhande bronnen, waardoor de lezer zich een goed oordeel kan vormen over de problematiek ervan. Het boek is gedegen, goed doorvorst, goed geschreven, en uitermate leesbaar: Sanders heeft een prettige stijl en hij weet alle informatie handig te doseren. Kortom: een duidelijke winnaar.
De jury
Ton den Boon
Peter Debrabandere
Frits van Oostrom
Vibeke Roeper
Geertje Slangen
Den Haag, 29 september 2023