Page 14 - OnzeTaal_sept2020_HR

TAALLOKET TAALADVIESDIENST

VRAAG VAN DE MAAND

AFBREKINGEN

In de taalquiz in het vorige nummer werd
gevraagd welk van deze vijf woorden de
minste afbreekplaatsen heeft: egoïstischer,
financiële, ioniserende, neoliberale of
ongeëvenaarde. Hoe zit het eigenlijk met
die afbrekingen?

De juiste afbreekmogelijkheden zijn ego-is-ti-
scher, fi-nan-ci-e-le, io-ni-se-ren-de, neo-li-
be-ra-le en on-ge-eve-naar-de. Egoïstischer Illustratie: Matthijs Sluiter
heeft er dus de minste.
De moeilijkheid zit hem daarbij vooral in
de lettergrepen van één letter, die de ene
keer wél aan het eind van de ene of het begin
van de andere regel mogen staan en de andere keer
niet: e-goïstischer mag dus bijvoorbeeld niet, maar
io-niserende wel. NIEUW OP ONZETAAL.NL
In de officiële spellingregels staat dat je er bij het
afbreken op moet letten dat er geen losse letter aan
het begin of eind van een regel blijft staan. Met die ZONDER BLIKKEN OF BLOZEN
“losse letter” is een lettergreep van één letter be- Zonder blikken of blozen betekent ‘zonder aarzeling, onbe-
doeld die aan het begin of eind van een woord staat, schaamd’. Letterlijk betekent het ‘zonder bleek of rood te
of aan het begin of eind van een woorddeel in een worden’. Blikken is hier namelijk een verbastering van bleken,
samenstelling of afleiding. Dus de afbrekingen regi-o een verouderd woord voor ‘bleek worden’.
en e-zels mogen niet, en bijvoorbeeld pake-zels (een Meer uitleg: www.onzetaal.nl/blikkenofblozen.
samenstelling) en onte-ren (een afleiding) ook niet.
Deze regel heeft tot gevolg dat je niet mag afbre- ZONSOPGANG OF ZONSOPKOMST?
ken na de begin-e van egoïstischer en na de begin-i Zonsopgang en zonsopkomst zijn allebei juiste woorden. Zons-
van ioniserende. Ook de afbreking ongeë-venaarde is opgang is veruit het oudst. Opgang is afgeleid van opgaan,
niet juist, omdat die e bij het woorddeel evenaar dat letterlijk ‘omhooggaan’ betekent, en opkomst komt van
hoort, en ne-oliberale evenmin: de o hoort bij het opkomen: letterlijk ‘omhoogkomen’, maar ook – onder meer
voorvoegsel neo. Maar in ioniserende mag je wél af- – ‘tevoorschijn komen’. Bij die werkwoorden treedt een
subtiel verschil in betekenis op. ‘De zon gaat op’ is een vrij
Let erop dat er geen losse neutrale beschrijving: de zon gaat omhoog; ‘De zon komt op’
suggereert een zeker perspectief: je ziet de zon als het ware
letter aan het begin of eind tevoorschijn komen. Bij zonsopgang en zonsopkomst speelt
dit onderscheid nauwelijks; ze kunnen door elkaar worden
van een regel blijft staan. gebruikt.
Meer uitleg: www.onzetaal.nl/zonsopgang.
HERKOMST VAN JUFFROUW
breken na de o, omdat io geen voorvoegsel is maar Het woord juffrouw is een verbastering van jonkvrouw. Het
‘gewoon’ deel uitmaakt van het volledige woord. is dus geen samenstelling van juf en vrouw, en de spelling
In financiële zit weliswaar ook een eenletterige jufvrouw is dan ook niet juist. Juf is zelf weer een verkorting
lettergreep (de e met het trema), maar die hoort van juffrouw.
noch bij een voorvoegsel noch bij een achtervoegsel. Meer uitleg: www.onzetaal.nl/juffrouw.
Financieel is – om het ingewikkeld te maken – geen TALRIJK OF TALLOOS?
ONZE TAAL 2020 — 9 geldt ook voor de verbogen vorm financiële. Daarom schil: bij talloze vragen gaat het om méér vragen dan bij
afleiding met het achtervoegsel -eel van financie of
Zowel talrijk als talloos betekent ‘veel’. Toch is er een ver-
financiën, maar een opzichzelfstaand woord, en dat
is zowel financië-le als financi-ele een juiste afbreking
talrijke vragen.

Talrijk betekent eigenlijk ‘rijk in aantal, veel in getal’.
(het trema vervalt als je vóór die letter afbreekt).

Talrijke vragen is dus vrij sec ‘veel vragen’. Talloos betekent
Het aantal afbreekplaatsen van een woord wordt in
de praktijk weleens verward met het aantal letter-
greepscheidingen, maar dat is niet hetzelfde: egoïsti-
maar het heeft juist de figuurlijke betekenis ‘zó ontzettend
veel, dat het niet te tellen is’ gekregen. Bij talloze vragen gaat
scher bijvoorbeeld bevat drie afbreekplaatsen en vijf oorspronkelijk ‘zonder tal’. Dat zou ‘nul’ kunnen betekenen,
lettergrepen, en neoliberale vier afbreekplaatsen en het dus om ‘heel veel vragen’.
14 zes lettergrepen. Meer uitleg: www.onzetaal.nl/talrijk.