Page 12 - OnzeTaal_mei2021_HR

TAALLOKET TAALADVIESDIENST

VRAAG VAN DE MAAND

COMBINATIES MET HALF

Wat moet je schrijven: ‘Het glas is half-
vol of halfleeg’ of ‘Het glas is half vol of
half leeg’? En hoe zit het met andere
combinaties met half, zoals half + uur en
half + twaalf?

Halfvol en half vol zijn allebei juist, en half-
leeg en half leeg ook.
Van oudsher staat half los van het
woord waar het bij hoort: ‘Het werk is pas
half af’, ‘Half wakker kwam hij naar bene- Illustratie: Aleid Landeweerd
den.’ Half betekent dan ‘voor de helft’ of
‘deels, niet helemaal’; het is een bijwoord.
Maar veelvoorkomende woordgroepen
kunnen in de loop van de tijd aan elkaar groeien tot
een samenstelling – denk aan veelvoorkomend,
hoognodig en zelfgemaakt – en dat is bij een aantal NIEUW OP ONZETAAL.NL
combinaties met half ook gebeurd.
Meestal hebben die samenstellingen een eigen
betekenis. Zo is halfzacht meestal figuurlijk bedoeld, VLEES/VET OP DE BOTTEN
in de zin van ‘slap, halfslachtig’: ‘Dat is een half- Een organisatie die ‘genoeg vlees (of: vet) op de botten heeft’,
zachte maatregel’, terwijl half zacht letterlijk ‘niet staat er financieel gezien goed voor.
helemaal zacht, tussen hard en zacht in’ betekent: Vlees op de botten hebben betekende oorspronkelijk dat iemand
‘De radio stond half zacht.’ Er staan tientallen van goed te eten kreeg en er daardoor gezond en sterk uitzag; denk
dit soort samenstellingen met half in de naslagwer- ook aan goed in zijn vlees zitten. In de twintigste eeuw kreeg vlees
ken – maar vaak kun je de spelling met een spatie op de botten er de figuurlijke betekenis ‘wezenlijke inhoud, echte
grammaticaal gezien ook nog verdedigen. waarde’ bij, en vervolgens ook ‘financiële reserves’.
Dat is ook het geval bij de combinatie met vol en Later zijn ook varianten als vet op de botten en spek op de
leeg. Sommige naslagwerken, zoals Van Dale, geven botten opgekomen. In plaats van botten wordt soms ook ribben
de spelling halfvol/halfleeg als het om de betekenis gebruikt.
‘voor de helft gevuld/leeg’ gaat. Andere naslagwer- Meer uitleg: www.onzetaal.nl/vleesvet.
ken, zoals de Spellingsite, noemen beide opties. In
de betekenis ‘de helft van het normale vetgehalte
bevattend’ – denk aan halfvolle melk – wordt halfvol TOEVEN/VERTOEVEN
overigens standaard als één woord geschreven. Toeven en vertoeven betekenen allebei ‘verblijven, ergens zijn’. In
de praktijk komt toeven vrijwel alleen voor in zinnen als ‘Het is
Als het om vetgehalte gaat, is er/hier goed toeven’, waarbij er in plaats van er of hier ook een
andere plaatsbepaling kan staan: ‘In onze tuin is het goed toe-
halfvol één woord: halfvolle melk. ven’, ‘Het is goed toeven naast het zwembad.’

Vertoeven kan wat actiever gebruikt worden, bijvoorbeeld: ‘Hij
vertoeft het liefst op zijn kamer’, ‘We vertoeven binnenkort een
weekje aan zee.’ Het woord heeft wel een wat formeel of ouder-
Hoe zit het met combinaties van half en een zelf- wets karakter.
standig naamwoord? Die worden soms ook aan el- Meer uitleg: www.onzetaal.nl/toeven.
kaar geschreven. Zo staan halfuur en halfjaar al enige
tijd als één woord in het Groene Boekje en op Woor-
denlijst.org, de website die bij het Groene Boekje DAT MOET GEZEGD
ONZE TAAL 2021 — 5 zo goed een spatie tussen zetten. drukking, net als ‘Dat dient gezegd’.
‘Dat moet gezegd’ is een correcte variant van ‘Dat moet gezegd
hoort. Maar op die website staat daar een nuance-
worden.’ De korte formulering is min of meer een vaste uit-
rende opmerking bij, die neerkomt op: je mag er net
In combinaties van moeten, kunnen, mogen, dienen, (be)horen

In tijdsaanduidingen met half, zoals half + een en
en hoeven met een voltooid deelwoord en (te) worden kan (te)
half + tien, is de keuze ook vrij. Woordenlijst.org
worden soms achterwege blijven. Wie twijfelt, kan het beter
zegt: “In alle twaalf gevallen [bedoeld is: alle halve
uren] zijn beide schrijfwijzen (los en aaneen) juist.”

weglaten van (te) worden is in feite een uitzondering en daar-
Er is dus nogal wat keuzevrijheid bij combinaties
mee ook een stilistische keuze.
met half. Het heeft wel de voorkeur om binnen één toevoegen: veel mensen vinden dat neutraler of stijlvoller. Het
tekst zo veel mogelijk consequent voor één vorm te Meer uitleg: www.onzetaal.nl/moetgezegd.
12 kiezen.