Page 3 - OnzeTaal_juni2021_HR

Ledenaanbieding THEMA: HET JAPANS

jaargang 90, nummer 6, juni 2021 GASTHOOFDREDACTEUR: PAULIEN CORNELISSE
van € 19,95 Beschermvrouwe:
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden
NIEUWE UITGAVE VAN ONZE TAAL voor € 16,45 Paleisstraat 9, 2514 JA Den Haag 4 PAULIEN CORNELISSE
Zo mooi als een houtsnede
telefoon: 070 - 356 12 20
(ma. en wo. 9.30-12.00 uur)
e-mail: info@onzetaal.nl Een liefdesverklaring aan het Japans
Wie zegt wat waar? IBAN: NL61 INGB 0003 1101 00
BIC: INGBNL2A
Voor adreswijzigingen, aanmeldingen
en dergelijke: administratie@onzetaal.nl
7 CHRIS JOBY EN NICOLINE VAN DER SIJS
Redactie (redactie@onzetaal.nl):
Regionale taal in Nederland Saskia Aukema, Peter-Arno Coppen, Soja en kokku
Fieke Van der Gucht, Raymond Noë, Vibeke
en Vlaanderen Roeper en Kees van der Zwan (eindredactie) Taaluitwisselingen tussen Nederland en Japan
Directie: Vibeke Roeper
Per streek zijn er soms opvallende verschillen tussen Administratie: Heleen Bücker, Leonie Flipsen
de woorden voor alledaagse dingen. Hoe noem(de) 12 ELBRICH FENNEMA
je je groot moeder? ‘Oma’, ‘grootmoei’, ‘grandma’, Taaladviesdienst: Roos de Bruyn, Rutger Babylonische schriftverwarring
Kiezebrink, Jaco de Kraker, Tamara Mewe,
‘mémé’, ‘grotema’, ‘omoe’ of ‘bommama’? En een Malvina Lučić (stagiaire)
Taaladvieslijn: 085 - 002 84 28 (lokaal tarief), Het omslachtigste schriftsysteem ter wereld
‘lange gehaktstaaf’ uit de snackbar – heet die werkdagen 9.30-12.00 uur (do. 9.30-11.00 uur)
‘frikadel’, ‘frikandel’, ‘curryworst’ of misschien wel en 13.30-16.00 uur
Online taaladvies: www.onzetaal.nl/taalloket
‘lange hamburger’? Zeg jij ‘manneken’, ‘mannetje’ 16 JAN ERIK GREZEL
of ‘menneke’? Zeg je ‘ies’ of ‘ijs’? Je taal laat zien Communicatie en marketing: Anne Rosenberg
waar je vandaan komt. In Wie zegt wat waar? is voor Bestuur Genootschap Onze Taal: “Die beleefdheid blijft een
twintig onderwerpen uitgezocht en in kaart gebracht Arno Brok (voorzitter), Erwin Nijsse (penning- barrière”
meester), Frits van Oostrom (secretaris),
hoe ze heten, van Groningen tot Oostende. Jenny Audring, Axel Buyse, Nelleke Noordervliet,
Willemijn Zwart Het juiste woord en gebaar in Japan
Al die variatie binnen het Nederlands wordt Ereleden: Wim de Bie en Kees van Kooten
gepresenteerd op een wat groter formaat (20 × 20 cm.), Het maandblad Onze Taal (oplage 22.500) is
in mooie, duidelijke kaarten, die puntig en helder een uitgave van het Genootschap Onze Taal 20 MARC VAN OOSTENDORP
(opgericht in 1931). Het genootschap stelt zich
worden toegelicht en uitgelegd door de streektaal- ten doel op een toegankelijke manier informatie Terwijl ik een kaki eet
en advies te geven over (de Nederlandse) taal,
deskundigen van de Stichting Nederlandse Dialecten. te enthousiasmeren voor taal en een podium te Het ritme van het Japans
Een boek voor taalliefhebbers, maar ook voor iedereen zijn voor discussie over taalkwesties.
die geïnteresseerd is in de cultuur van de regio. Onze Taal verschijnt tienmaal per jaar. Prijs los
nummer € 6,75 (excl. verzending). Lidmaat- En:
schap (inclusief papieren en digitaal abonne-
ment) voor Nederland, België, Suriname, Aruba,
Curaçao en Sint-Maarten € 47,50 per jaar; 10 Chris Joby en Nicoline van der Sijs: Japanse
Balpen andere landen € 67,– per jaar. Prijs voor stu- aanpassingen van leenwoorden De tekeningen in dit
denten en CJP-houders: 50% van het reguliere
tarief. Prijs collectief abonnement: op aanvraag. 11 Ewoud Sanders: de oudste Japans- themanummer zijn ge-
Pen, balpen, biro, ballpoint, stylo en bic – er zijn Na het eerste lidmaatschapsjaar geldt een maakt door Johan Neefjes.
Nederlandse woordenboeken
Korting voor abonnees verschillende namen om “pen met een beweeglijk opzegtermijn van twee maanden. Kijk voor de 15 Vertaaltaal: Murakami: de schrijver als vertaler Hij publiceerde eerder
Balpen
voorwaarden op www.onzetaal.nl.
kogeltje in het uiteinde, dat door een inktpatroon
van Onze Taal voorzien wordt van inkt” mee aan te duiden. Waar Adverteren: Norbert Bak (bak@adnovus.nl) 15 Tekstsnijders: Jane enkele mangastrip albums,
en hij is fan van Japan.
komen die vandaan? En waar worden ze gebruikt?
Pen, balpen, biro, ballpoint, stylo en bic – er zijn
verschillende namen om “pen met een beweeglijk 19 Katja de Bruin: lezen na Mura kami De keren dat hij daar
kogeltje in het uiteinde, dat door een inktpatroon Website: www.onzetaal.nl 22 Fieke Van der Gucht: Japans leren in de sushibar geweest is, zijn niet meer
voorzien wordt van inkt” mee aan te duiden. Waar Twitter: @onzetaal pen, balpen
stylo
komen die vandaan? En waar worden ze gebruikt?
van € 19,95 Facebook: www.facebook.com/onzetaal bic biro 24 Julien Althuisius: interacties in de Japanse serie op de vingers van twee
Terrace House
handen te tellen. Neefjes
voor € 16,45 Instagram: www.instagram.com/onze_taal 26 Etymologie: otaksa en ginkgo; namen in Huis ten spreekt Japans en bedacht
Webwinkel Onze Taal: www.onzetaalwebwinkel.nl
pen, balpen
stylo Taalpost en TLPST: www.taalpost.nl en Bosch de Japanse teksten op het
bic www.onzetaal.nl/tlpst; redactie: Erik Dams en
biro 28 Ype omslag. Wat er staat?
Vanaf half juni in de webwinkel Marc van Oostendorp “Precies dat. Dingen als:
29 Typisch Japans: naar Japan en terug
van Onze Taal: Voor mensen met een leeshandicap is Onze 35 Nieuw in het Nederlands: Mami Shimoyama ‘Wat staat er?’, ‘Moeilijk’
Taal ook beschikbaar in elektronische vorm en ‘Ik kan het niet lezen.’”
www.onzetaalwebwinkel.nl. 2 (inlichtingen: Dedicon, 0486 - 486 486) 3 35 Taalquiz
en in elektronische vorm voor brailleschrift
Pen en balpen rolde het, en verdeelde zo de inkt gelijkma-
(inlichtingen: CBB, 0341 - 56 54 99).
Er zijn twee benamingen die in het hele tig en zonder vlekken over het blad.
taalgebied voorkomen: pen en balpen –die Het lijkt alsof balpen gewoon een Neder-
2 3 in Zeeland en het noordoosten van Neder- landse samenstelling is: bal (het bolletje
Vormgeving: Manifesta idee en ontwerp
RUBRIEKEN EN SERIES
Druk: Habo DaCosta, Vianen
land nog een e erachter krijgen: penne en in de pen) + pen = balpen, en klaar. Toch
balpenne. klopt dit niet, of in ieder geval niet hele-
Het woord pen gaat al mee van in de maal. Balpen is namelijk een ontlening uit
ISSN 0165-7828
middeleeuwen en heeft te maken met de het Engels: het woord kwam mee met de
Stukje geschiedenis Duitsland had moeten ontvluchten, ganzenveren die monniken gebruikten om Amerikanen die het ding in Europa introdu-
28 Lezerspost
Het volgende nummer
Schrijven met inkt doen we al sinds de mid- kwam hij in Argentinië terecht, waar hij te schrijven. De scribenten, de schrijvers ceerden. In Amerika heette het een ballpoint 33 Taaltoestanden: waarom
van Onze Taal verschijnt
29
deleeuwen. Aanvankelijk gebeurde dat met zijn uitvinding verder ontwikkelde en op van toen, gebruikten namelijk enkel de pen, of korter ball-pen. Vandaar ook dat Ontleedmysteries: het onbuig- schrijven we niet ‘Hij bied’?
rond 14 juli 2021.
een ganzenveer. Daar zaten nadelen aan, de markt bracht. Daarna ging het steeds grootste, stevigste veren uit de vleugels het voorwerp hier en daar in Nederland zame predicaatsnomen 34 Boeken
want je moest aan een tafel of lessenaar sneller: Engelse en Amerikaanse bedrijven van de gans, de zogenoemde pennen. Door ook ballpoint wordt genoemd: dat zijn nog
30
zitten om netjes en vlekkeloos te kunnen begonnen balpennen te produceren, maar zo’n veer schuin af te snijden, kreeg je een resten van die ontlening uit het Ameri- Verenigingsnieuws 34 Wat zeggen ze waar:
schrijven – en dat veranderde niet toen pas toen de Fransman Marcel Bich (1914- scherpe punt, die in de inkt kon worden kaans-Engels. Zoals het dus vaker gaat, is steen - papier - schaar
31 Taalloket
metalen pennen de vogelveren vervingen. 1994), alias ‘monsieur Bic’ (zonder h, voor gedoopt. Veren moest vaak worden aan- de naam gewoon met het voorwerp mee
De latere vulpennen hadden als voordeel het gemak van de Engelsen), het ontwerp gescherpt en gingen niet zo lang mee, en overgenomen. 32 Nieuws 36 Ruggespraak
dat je geen inktpot meer nodig had, maar verbeterde, kwam het grote succes. De bic bovendien was het risico op vlekken groot
die waren ook niet perfect, en bovendien of wegwerpbalpen was geboren. – geen wonder dus dat men op zoek ging Stylo en bic
duur. De komst van de balpen in de jaren naar een alternatief. In België zijn er naast het algemeen
vijftig en zestig betekende een kleine revo- De balpen zoals we die nu kennen, is dus In de achttiende eeuw ontstond de pen Nederlandse pen en balpen en het noorde-
lutie, want inktpot, lessenaar en vloeipapier pas in de jaren vijftig in gebruik gekomen, zoals ouderen die nog wel kennen: een lijke ballpoint nog twee woorden in gebruik:
waren niet meer nodig. En bovendien was maar heeft sindsdien razendsnel zijn vaste houten of metalen schacht waarin je een bic en stylo. Je zult deze woorden niet zo
de balpen goedkoop: tegenwoordig hoef je plaats in het dagelijkse leven veroverd. Wat metalen punt stak. Zo’n pennetje ging wel snel lezen in kranten, tijdschriften of zelfs
ze niet eens meer te kopen, want je krijgt betekent dat voor de benamingen van zo’n langer mee, maar het principe bleef het- schrijfwarencatalogi, omdat ze allebei tot
ze links en rechts, al dan niet met logo, snelle marktveroveraar? Op de kaart zien zelfde en de knoeiproblemen ook. Ook de de informele spreektaal behoren.
toegestopt. we een mooie verdeling tussen het noorden latere vulpen met eigen inktreservoir loste
(pen en balpen) en het zuiden (stylo), die het vlekkenprobleem niet op. Dat gebeurde Stylo is een ontlening uit het Frans, maar
De eerste balpennen volledig samenhangt met de talen die daar pas toen Biro zijn ballpoint pen ontwikkelde. wel een met een verhaal. Het is een verkor-
De eerste bruikbare balpen werd in 1931 dominant waren in de jaren vijftig en zestig Voor deze pen verving hij de punt door een ting van het wat ouderwetse stylograph, en
ontwikkeld door de Hongaar Laszlo Joszef (het Engels en het Frans) toen de balpen buisje inkt met een bolletje. Dat bolletje dat is in het Frans een algemene benaming,
Biro (1899-1985). Nadat hij in 1941 nazi- zijn intrede deed. sloot het buisje af, maar omdat het los zat, vergelijkbaar met ons woord pen. Toen de
4 5