Wat is juist: misdaden tegen de mensheid of misdaden tegen de menselijkheid?

In Nederland is misdaden tegen de menselijkheid de gebruikelijkste aanduiding van de ernstigste misdrijven die het internationale recht kent. In België komt in wetteksten zowel misdaden tegen de mensheid als misdaden tegen de menselijkheid voor.

Voorstanders van de term misdaden tegen de mensheid vinden dat het gaat om misdrijven tegen het ‘mensdom’ (‘alle mensen (in een bepaalde periode van de geschiedenis)’). Voorstanders van misdaden tegen de menselijkheid vinden dat het misdaden zijn die ingaan tegen wat menselijk (in de betekenissen ‘mededogend, menslievend’) is. Voor beide opvattingen is iets te zeggen.

Statuut van Rome

De uitdrukking komt voor in het Statuut van Rome, het verdrag dat ten grondslag ligt aan het Internationaal Strafhof. In het Engelstalige origineel is sprake van crimes against humanity. Het Engelse humanity kan zowel ‘mensheid’ als ‘menselijkheid’ betekenen. De Nederlandse vertaling van dat statuut die de Nederlandse overheid hanteert, spreekt van misdrijven tegen de menselijkheid.

Statuut van de internationale militaire rechtbank

Het Statuut van Rome (uit 1998, in Nederland geldend sinds 2002) heeft een oudere voorloper: het Statuut van de internationale militaire rechtbank, gehecht aan het Verdrag van Londen van 8 augustus 1945 over de vervolging en bestraffing van oorlogsmisdadigers (bekend van het Neurenberg-tribunaal en de Neurenberg-processen). Dit statuut bestond in drie officiële versies: een Engelse, een Franse en een Russische. De Engelse en de Franse versie boden geen uitsluitsel over mensheid of menselijkheid (beide begrippen worden uitgedrukt met respectievelijk humanity en humanité), maar de Russische wel. Het Russisch maakt net als het Nederlands verschil tussen mensheid en menselijkheid, en in de Russische tekst van het statuut werd het woord voor menselijkheid gebruikt.

Wat doen de woordenboeken?

Misdaden tegen de mensheid en misdaden tegen de menselijkheid komen allebei in de recente woordenboeken voor.

• Prisma: “misdaden tegen de menselijkheid = wreedheden die worden begaan tegenover een volk of een bevolkingsgroep”.
• De Dikke Van Dale: “misdaad tegen de menselijkheid; misdaad tegen de mensheid: wreedheid gericht tegen een volledig volk of een volledige bevolkingsgroep, bijvoorbeeld in de vorm van gewelddadige deportatie, slavernij of genocide”.
• Van Dale Hedendaags Nederlands: “misdaden tegen de menselijkheid, tegen een volk of bevolkingsgroep, bv. in de vorm van genocide, slavernij of deportatie”.
• Fockema Andreae’s Juridisch Woordenboek (2004): “misdrijven tegen de menselijkheid, gruweldaden in strijd met de medemenselijkheid” (misdaden komt in Nederlandse wetteksten niet voor, misdrijven wel).