Sinterklaas honderd jaar geleden

Op 5 december 1919 schreef Johan Goerée d’Overflacquée (een pseudoniem inderdaad) in zijn dagboek: “In den avond ten onzent St. Nik. gevierd, met Punch, etc. en allen goed bedacht. Mijn persoon van mijn vrouw een chamberloupe, zijnde mijn oude over 10 jaar oud; van Amalia 2 p. slaapsokken.”

Uit dit fragment leren we dat men vroeger (in de betere kringen, in ieder geval) op Sinterklaasavond punch (een warme drank met wijn of rum, vruchtensap en kruiden) dronk en “bedacht”* werd in plaats van verwend, en dat je dan bijvoorbeeld slaapsokken kon krijgen. Of, iets mysterieuzer, een chamberloupe. Volgens het woordenboek is dat een “kamerjapon voor heren, wijde huisjas met ceintuur”, dus waarschijnlijk iets wat we nu een ochtend- of kamerjas zouden noemen.

Goerée d’Overflacquée schreef het woord trouwens verkeerd, want zo’n huisjas heette eigenlijk een sjamberloek. Sjamberloep (of chamberloupe) was een van de varianten die voor dit woord in omloop waren. De herkomst ervan was lange tijd een raadsel. Er werd wel beweerd dat het van het Engelse chambercloak kwam, maar dat woord is noch bij Britten noch Amerikanen bekend. Uiteindelijk bleek sjamberloek terug te voeren op het Turkse yagmurluk, dat ‘regenjas’ betekent. Dit woord kwam eerst in een aantal Slavische talen terecht, vervolgens in het Duits en daarna (eind zeventiende eeuw) in het Nederlands.

Sjamberloek mag dan uit het Nederlands verdwenen zijn, maar het Fries kent het nog steeds. Sjammeloek was zelfs een van de kandidaten voor het ‘Friese woord van het jaar 2015’, nadat het bekend was geworden door het populaire tv-programma Praat mar Frysk.

 

* Van bedenken: ‘schenken (aan), verblijden (met)’, of in de woorden van het Woordenboek der Nederlandsche Taal: “iets (bij overweging) voor iemand bestemmen en hem ten geschenke geven; met eene persoonsbepaling in den 3den nv. Thans verouderd.”

 

Dit stukje is afkomstig uit de Onze Taal Taalkalender. De nieuwste editie daarvan is te koop in de webwinkel.

 

• Raymond Noë