Klank-kleur zien we allemaal

Klinkt de ‘aa’-klank groen of rood? En is de ‘ie’ lichtgekleurd, of juist donker? Hoewel we geluid en kleur met verschillende zintuigen waarnemen, heeft iedereen wel een idee welke kleur bij welke klank past. En er zit meer systeem in dan je zou denken. Dat blijkt uit onderzoek van taalwetenschappers van de Radboud Universiteit en de universiteit van Edinburgh naar overeenkomsten in de klank-kleurassociaties van meer dan duizend mensen.

Voor de schrijver Vladimir Nabokov had ‘aa’ de kleur van gepolijst ebbenhout en was de ‘ie’ mooi geel. Nabokov had synesthesie: zijn zintuiglijke waarnemingen vloeiden zodanig in elkaar over dat hij kleuren zag als hij klanken hoorde. Slechts een op de vijfentwintig mensen heeft een vorm van synesthesie, maar het Nijmeegs-Edinburghse onderzoek laat nu zien dat bepaalde intuïties over ‘klankkleur’ veel breder gedeeld worden.

‘Aa’ meer rood dan groen

Aan het onderzoek deden meer dan duizend mensen mee, die allemaal een test kregen voorgelegd waarin ze kleuren moesten kiezen bij zestien klanken. De resultaten waren opmerkelijk duidelijk. Zo vond een grote meerderheid de ‘aa’ meer rood dan groen, en de ‘ie’ meer licht dan donker – of de proefpersonen nu synestheet waren of niet. “Er blijkt dus een logica te zitten in hoe we klank aan kleur koppelen, en de structuur van onze taal speelt daarin een belangrijke rol”, aldus Mark Dingemanse, een van de onderzoekers.

Klinkersysteem bepaalt kleurassociaties

Uit eerder onderzoek was gebleken dat er ook een samenhang is tussen de toonhoogte van geluiden en de kleur die proefpersonen eraan koppelen: hoe hoger de toon, hoe lichter de kleur. Maar de nieuwe studie laat zien dat de kleurassociaties in belangrijke mate gestuurd worden door het klanksysteem van een taal.

Dingemanse: “Als kleurassociaties enkel afhingen van akoestische factoren, zouden de kleuren geleidelijk in elkaar overvloeien, als in een regenboog. In plaats daarvan zien we dat klanken gegroepeerd worden aan de hand van hoe onze taal de klinkerruimte opdeelt. De klanken gaan als het ware eerst door de sorteermachine van onze taal voordat we er kleuren aan verbinden.”

Lees hier verder voor meer informatie over het onderzoek en de resultaten. En hier een visualisatie.