De sleutel der minne

De liefdesmarkt nu is snel en direct. Op Valentijnsdag kun je het object van je begeerte een kaartje of een bloemetje sturen, op Facebook kun je makkelijk contact leggen, er zijn relatiesites als je wat bestendigers zoekt, en als dat te langzaam gaat, kun je terecht op Tinder en verder. Wie de ene dag vrijgezel is, kan 24 uur later stevige verkering hebben, geconsummeerd en al. Het levenstempo ligt hoog, dat van de liefde ook.

Het zal niemand verbazen dat dat vroeger allemaal heel anders ging. Langzamer en voorzichtiger: er was een flinke baltsperiode waarin je je eventuele aanstaande geliefde beter kon leren kennen, en waarin je kon bepalen of zij of hij wel de ware was. En omdat voor de onervaren geliefden in spe onduidelijk was hoe je dat moest aanpakken, waren er teksten van wijze en ervaren auteurs die uitlegden hoe je je moest gedragen als je iemand het hof wilde maken.

Een zo'n tekst is De Sleutel der Minne, uit de dertiende eeuw, dat in 2001 vertaald is in het Nederlands. Het is een aantrekkelijk en aanstekelijk boekje, dat wijze raad geeft aan zowel de man als de vrouw, over onderwerpen als ‘hoe aan tafel je liefde te tonen’, ‘het dienstmeisje als tussenpersoon' (‘vergrijp je niet aan haar’), ‘lichaamsverzorging’ (“een man hoeft niet te weten wat een vrouw allemaal op haar gezicht smeert: laat ze zich daarom opsluiten tot ze opgemaakt is”) en ‘hoe te lachen en te huilen’. Er staan grappige raadgevingen in als “Acht het niet beneden je waardigheid de wreedheden van je geliefde te ondergaan of om bij tijd en wijle haar voetje te kussen om haar te vleien”, en “Als je vingers er niet elegant uitzien of je nagels niet toonbaar zijn, begeleid je woorden dan niet met handgebaren, want men zal je minder beminnen.”

Uiteraard besteedt De Sleutel der Minne ook aandacht aan het onderwerp ‘liefdesbrieven’. De man moet het schrijven van een liefdesbrief aldus aanpakken:

Vervolgens moet je je geliefde schrijven en je gevoelens en verlangens toevertrouwen aan perkament of wastafeltje, nederig en in tedere woorden. Wees niet zuinig met smeekbeden, hoeveel belemmeringen zij ook opwerpt: met tedere woorden en zoete vleierij kun je een hardvochtig hart vermurwen. Denk niet dat smeken zinloos is: God gaf woorden kracht. Welsprekendheid schenkt geluk, lompe praatjes veel ellende. God zelf, die alles schiep, kan iemand die tegen Hem gezondigd heeft en die zijn smeekbeden tot Hem richt, niet afwijzen, maar vergeeft hem meteen zijn zonde. Het eerste waar je op moet letten als je je geliefde schrijft, is dat er geen onvertogen woord in je brief voorkomt, maar dat je slechts eerbare en hoofse zaken aanroert. Door je brieven kun je haar liefde verwerven en haar hart peilen. Maar zorg dat je ze zo schrijft dat jouw naam noch de hare erin voorkomt: iemand zou je brieven kunnen openen en jullie meteen verraden. En liefde die niet goed verborgen wordt, is geen lang leven beschoren. [...]

Als de vrouw hem afwijst, moet hij niet bij de pakken neerzitten, maar doorzetten.

Als zij je brief niet wil aannemen, maar hem ongelezen teruggeeft, wees dan zo verstandig om gewoon in je plan te volharden, want zij zal van gedachten veranderen. Ze zal al spoedig betreuren dat ze je brief niet heeft gelezen: een vrouw verandert in een handomdraai van gedachten. Als zij hem leest en niet terugschrijft, dwing haar dan niet en maak er geen probleem van, maar stuur haar regelmatig mooie brieven om haar het hof te maken. Als zij er één gelezen heeft, zal ze de andere ook accepteren en er zin in krijgen jou ook haar gedachten te schrijven. [...]

De vrouw moet volgens De Sleutel der Minne anders te werk gaan, en wordt vooral aangespoord haar aspirant-minnaar in het ongewisse te laten.

Als iemand je gesloten brieven stuurt, liedjes, boodschappen of dergelijke dingen, neem ze dan vriendelijk aan of laat ze in ontvangst nemen door je dienstmeisje. Bekijk ze daarna aandachtig en let goed op de bewoordingen om te weten te komen of hij veinst of je met oprecht verliefd hart het hof maakt. Je moet terugschrijven, niet meteen, maar na een poosje, want wachten spoort de minnaar aan en prikkelt zijn verlangen, als het tenminste niet te lang duurt. Te lang uitstel jaagt vaak de liefde weg, want dan denkt de aanbidder dat je de spot met hem drijft. Wacht daarom niet te lang met terugschrijven als je je liefde niet wilt verliezen; en denk goed na hoe je je antwoord moet formuleren. Beloof hem niet lichtvaardig wat hij vraagt in zijn brief, maar weiger hem ook niet botweg de vreugden die zijn hart begeert. Maak hem tegelijkertijd hoopvol en bang, opdat zijn hart beeft en siddert en hij niet weet of wat je zegt een belofte of een afwijzing behelst. De minnaar zal volledig in vuur en vlam raken als je ietwat duister terugschrijft. Maar wees ook weer niet te afwijzend, want daarmee kun je je eigen glazen ingooien. Schrijf terug in mooie en elegante taal, als een hoofse en verstandige vrouw, met woorden die een meisje passen: vooral een alledaagse toon zal in de smaak vallen.  [...]