De donderdag en vrijdag voor Pasen heten Witte Donderdag en Goede Vrijdag. Maar waarom eigenlijk? Die vraag is nog niet zo makkelijk te beantwoorden. Er bestaan namelijk verschillende verklaringen voor de herkomst van die aanduidingen. Hieronder noemen we de meest voor de hand liggende verklaringen.
Goede Vrijdag
Om met Goede Vrijdag te beginnen: dat is de dag waarop Jezus gekruisigd werd. Het lijkt op het eerste gezicht misschien niet zo logisch om juist die dag in de christelijke traditie ‘goed’ te noemen. Toch wordt de dag zo genoemd, omdat Jezus bij zijn dood de zonden van alle mensen op zich nam en hen daarmee heeft verlost van schuld. Zie ook de website www.bijbelencultuur.nl.
Witte Donderdag
Op Witte Donderdag herdenken christenen het Laatste Avondmaal van Jezus en zijn leerlingen; dat wordt in de Bijbel onder meer beschreven in Matteüs 26. De naam van deze dag hangt samen met een kerkelijk gebruik om op deze dag alle kruisbeelden en andere beelden in de kerk met witte kleden te bedekken. Verder is wit de liturgische kleur op Witte Donderdag (en met Pasen): de kleding van de voorganger en de doeken over altaar, avondmaalstafel, kansel e.d. zijn dan wit.
Woensdag en zaterdag
Ook de woensdag voor Pasen heeft van oudsher een naam, al is deze dag in de kerken onbelangrijk: Schortelwoensdag of Schorselwoensdag (beide vormen komen voor). Dat verwijst naar het middeleeuwse gebruik om van woensdag tot en met zaterdag voor Pasen geen orgelmuziek te spelen en de kerkklokken niet te laten luiden. De muziek en het klokgelui werden dus geschorst ofwel opgeschort; daar komt de naam vandaan.
Om diezelfde reden heet de zaterdag voor Pasen ook wel Stille Zaterdag: op die dag werden er geen kerkklokken geluid. Kerken herdenken op deze dag dat Jezus dood in het graf ligt. Ook de aanduiding Stille Week (voor de week voor Pasen) komt hiervandaan.
Buurtalen
Witte Donderdag heet in het Engels Maundy Thursday. Dat is een indirecte verwijzing naar het Laatste Avondmaal, waarbij Jezus de voeten van zijn leerlingen waste. Maundy is een verbastering van het Latijnse woord mandatum (‘gebod, opdracht’), dat voorkomt in Johannes 13:34: “Ik geef jullie een nieuw gebod [in het Latijn: mandatum novum]: heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben.” Hiermee wees Jezus op de betekenis van de voetwassing, die eerder in dat hoofdstuk wordt besproken.
In het Duits wordt Witte Donderdag gewoonlijk Gründonnerstag genoemd. Grün is hier waarschijnlijk een afleiding of verbastering van greinen, dat ‘grienen, weeklagen’ betekent.
Goede Vrijdag heeft in het Engels (letterlijk vertaald) dezelfde naam als in het Nederlands: Good Friday. Volgens Engelse naslagwerken zou good hier de betekenis ‘heilig’ hebben. Hoewel dat ook in het Nederlands een verklaring zou kunnen zijn, is er geen enkel naslagwerk dat deze optie noemt.
Het Duitse woord is Karfreitag. Dat betekent letterlijk ‘rouwvrijdag’: het woorddeel Kar komt van een oud Duits woord voor ‘geklaag, rouw’.
In het Frans zijn de aanduidingen meer rechttoe rechtaan: daar spreekt men van jeudi saint (‘heilige donderdag’) en vendredi saint (‘heilige vrijdag’).
Reacties Er zijn 13 reacties
Lau Engels
De week vanaf Palmzondag t/m Pasen heeft verschillende namen: Goede Week, Stille Week, Lijdensweek, Heilige Week, al naar gelang de betekenis die men eraan geeft. In deze week worden in de liturgische vieringen van de R.K. Kerk drie liturgische kleuren gebruikt: rood op Palmzondag en Goede Vrijdag, paars op maandag t/m woensdag in de Goede Week, wit op Witte Donderdag en met Pasen (ook in de Paaswake in de nacht van zaterdag op zondag). Zwart werd vroeger op Goede Vrijdag gebruikt, maar nu niet meer.
Nicolaas Overbeeke
Ik kan mij herinneren dat vroeger, meer dan tachtig jaar terug de katholieke kerken op goede vrijdag en stille zaterdag gesloten waren. Verder het gehele jaar dag en nacht toegankelijk waren. Ben verrast met jullie duidelijke verklaring.
Nick Esterhuizen
Ook in Afrikaans praat ons van Goeie Vrydag, Swart Saterdag en Opstanding Sondag/Paassondag
Peter Vingerhoets
In het Deens hebben we het over “langfredag” - lange vrijdag en “skærtorsdag” - schone/reine donderdag (bevrijd van zonden).
Ruud Tieman
Portugees:
Witte Donderdag: Quinta-Feira Santa (Quinta-Feira = donderdag)
Goede Vrijdag: Sexta-Feira Santa (Sexta-Feira = vrijdag)
Zoiets als in het Frans dus.
Pieter van Eck
Ik ken de zaterdag als zwarte zaterdag. Het kan een verbastering zijn van schortel maar ik vermoed dat het te maken heeft met de duisternis van het ontbreken van het licht van Christus. I.e. zwart van de rouw.
Lambert Verhoeven
@Jos Kremers: ik denk dat jij hier ‘palet’ bedoelt!
jos Kremers
Het wit van witte donderdag lost het paarse vande vastentijd af. De goede week heeft dus 3 kleuren in zijn pallet.
André van Marle
Bij doop en huwelijk heeft ‘wit’ (ook) een andere betekenis:
Wit is inderdaad mede de kleur van reinheid, onschuld, maar in die zin ook van onbevlektheid, maagdelijkheid. Dat is de reden waarom de bruid in wit is, want zij wordt geacht maagdelijk te zijn; is zij dat niet, mag zij, volgens het kerkelijk gebruik, die dag dan ook niet in wit zijn. De bruidegom is niet in wit, maar juist in zwart (al is daar m.i. geen regel voor: het is gewoon de kleur van nette, officiële kleding van de man).
Ook bij de doop wijst de kleur wit op reinheid, onbevlektheid, maagdelijkheid: de pasgeborene (de ziel ervan) komt direkt uit en leeft (deels) nog in de onschuld; het kent (nog) geen kwaad etc., maar leert dit gaandeweg van de wereld waarin hij nieuw geboren is.
Bert Verweij
Op http://www.jongkatholiek.nl vond ik het volgende antwoord:
‘Witte’ Donderdag
Waarom heet deze donderdag eigenlijk ‘Witte’ Donderdag? Wit is de liturgische kleur van de dag. Wit is ook een symbool voor reinheid. Vroeger konden mensen die gezondigd hadden tijdens de vastentijd hun schuld belijden. Op Witte Donderdag werden ze dan weer ’schoon’ en mochten ze opnieuw met de gemeenschap meedoen. Daarna mochten ze ook opnieuw het Paasfeest vieren.