Page 5 - OnzeTaal_juliaug2020_HR

Op de krant v.l.n.r. Sjoerd de Jong, Adri Vermaat, Karin De Ruyter, Jean-Pierre Geelen en Margo Smit.

ook interne ruggespraak houden met collega’s (als huis- Karin De Ruyter van De Standaard neemt in Vlaanderen
criticus). En meestal ook: stijlboeken met taalafspraken dezelfde trend waar als in Nederland: wit vervangt blank.
van de redactie interpreteren en moderniseren (als Maar de discussie speelt er minder en de noodzaak wordt
huisexegeet). Ombudspersonen – laten we toch maar wat minder gezien: “Het pakt hier gewoon niet. Er zijn
deze neutrale term kiezen – worden betaald door de natuurlijk mensen die dat gaan gebruiken. Ik denk dat
redactie, maar zijn in principe onafhankelijk: van de intussen heel veel mensen de twee door elkaar gebruiken,
krant én van de lezer. maar de argumenten die worden aangebracht van: blank is
De Volkskrant was er in 1997 vroeg bij. Daarna volgden onschuldig, dat is kul gewoonweg. En zo wordt dat hier ook
NRC, Trouw, de NOS/NPO en in Vlaanderen De Standaard gepercipieerd.”
en de VRT. Ook regionale kranten, zoals Brabants Dagblad, Jean-Pierre Geelen (de Volkskrant) vertelde dat hij vijf
Eindhovens Dagblad en De Limburger, hebben ombuds- jaar geleden zelf nog blank gebruikte en nu niet meer, om-
personen aangenomen (en weer ontslagen). De meeste dat dit gevoelig ligt. “Als je nu gaat zoeken in de Volkskrant
komen voort uit de redactie en doen deze klus voor een bij het woordje blank, zie je dat het nog steeds af en toe
jaar of twee, drie. Dan zijn ze versleten of uitgekeken op voorkomt. En dat is eigenlijk fout. Er zijn een paar redac-
dit eenzame werk, al pendelend tussen de boze lezers teuren die om principiële redenen weigeren wit te gebrui-
en de aangeklaagde journalisten die door de ombudsper-
sonen tot de orde worden geroepen. Deze taak als huis-
criticus leverde hun soms de typering ‘matennaaier’ op. Een nieuw pijnpunt waarover
STIJLBOEK ombudspersonen worden bestookt
Een belangrijke taak van de ombudspersonen is om te
reageren op klachten over taalgebruik in hun krant of met brieven is het woord slaaf.
bij hun omroep. In columns bespreken ze de kritiek op
schurende stijl- en spelfouten en betwiste keuzes van
journalisten. Is het zelfmoord of zelfdoding? Is het alloch- ken, en dat geldt ook voor een columnist. Omdat hij
tonen of mensen met een migratieachtergrond? Gebruik je columnist is, wordt het hem toegestaan, maar alle andere
bij een vrouw neerlandicus of neerlandica? gevallen zijn er gewoon doorheen gefloept. Want het stre-
De ombudspersonen verdedigen, ze geven ruiterlijk ven is dat wij wit gebruiken.”
toe, ze kanaliseren de boosheid van de lezers. Gevraagd Pieter Klok, (toen nog adjunct-)hoofdredacteur, zag
of ongevraagd brengen ze advies uit over aanscherping op de redactie van zijn Volkskrant een generatiestrijd
van de stijlboeken. Een voorbeeld is de discussie over ontstaan. In 2018 zei hij in een Volkskrant-stuk van Myrel
blank en wit, die in de vorige eeuw begon. Morskate: “Een van onze vaste redacteuren weigerde wit
“Wij gebruiken het woord blanken en niet het vooral op te schrijven. Onzin, vond hij, want ‘we zijn niet wit’.
bij actievoerders in zwang zijnde anglicisme witten”, al- Toen zagen een paar jonge verslaggevers van de webredac-
dus het Stijlboek de Volkskrant in 1992. Lange tijd houden tie het stuk en zeiden: nee, dat kan echt niet meer hoor,
kranten vast aan blank en vinden ze wit maar een lelijk blank. Bij sommige woorden heb je wel het gevoel dat je
leenwoord. Over witte scholen stelt het schrijfboek van voorop moet lopen, dat je niet kunt wachten tot iedereen
Trouw uit 2014 nog: “Witte (een ingeburgerd anglicisme eraan is gewend. Maar ik snap de andere kant ook.”
voor blanke) scholen hebben (overwegend) blanke leer-
lingen; zwarte hebben ‘in meerderheid leerlingen met RACISME
een donkere huidskleur’ (Van Dale).” Een groeiend aan- Het dossier neger is bij de kwaliteitsmedia afgesloten: “Het
tal lezers neemt daar geen genoegen mee. ‘n-woord’ duikt nog wel geregeld op in de krant – vooral in
Op 29 oktober 2016 kopt de Volkskrant: “De ‘witte’ een context over racisme of in columns – maar niet als
verdringt de ‘blanke’ in de krant”. Die week wordt in de normaal woord”, aldus Volkskrant-ombudsvrouw Annieke
Volkskrant acht keer de term wit gebruikt waar ook blank Kranenberg in 2016. Een nieuw pijnpunt waarover om-
had kunnen staan. Andersom is dat maar één keer het budspersonen worden bestookt met brieven is het woord
geval. Niet alleen in de Volkskrant is blank op zijn retour. slaaf.
De toenmalige ombudsman van dagblad Trouw Adri De suggestie komt uit Amerika: om slave te vervangen
Vermaat schrijft in zijn column van 19 mei 2017: “Media door enslaved. Een voorhoede van Nederlandse musea sloot
kiezen vaker voor wit omdat er een groeiend aantal zich daarbij aan. In 2018 gaf een aantal musea een gids uit
redacteuren is dat blank naar racisme vindt neigen.” met alternatieve formuleringen voor gangbaar maar schu-
Dat kan niet iedereen bekoren, en toen de NOS in 2018 rend taalgebruik: “De term slaaf normaliseert een catego-
aankondigde nog uitsluitend de term wit te gebruiken, rie die niet inherent is aan iemands identiteit.” Schrijf
kwam dat de omroep op veel kritiek te staan. Ook de daarom liever “mensen in slavernij” of “tot slaaf gemaak-
Volkskrant koos voor wit. ten”, zo stelde de gids voor. (Zie hiervoor ook het artikel
van Irene de Pous in Onze Taal van mei 2019.) In de inter-
KUL views hebben we de ombudspersonen die alternatieven
Welke rol spelen de ombudspersonen in deze discussie? voorgelegd. “Alles kan”, vindt Adri Vermaat (Trouw). “Het
Geen van hen wijst het gebruik van de term wit af, wel is toegestaan, maar het roept ook wel aversie op.” Ook
kijken ze verschillend aan tegen het oude en vertrouwde Sjoerd de Jong (NRC) vindt dat je het aan de journalisten 
blank. Annieke Kranenberg (de Volkskrant) adviseerde
enkele jaren geleden al wit te gebruiken. Anderen vinden ONZE TAAL 2020 — 7/8
een dwingende regel op dit punt onnodig: “Ik vind niet
dat een krant in dat soort taalveranderingen het voor-
touw moet nemen”, aldus Sjoerd de Jong (NRC). “Laat de
taal zijn werk maar doen”, vindt ook Margo Smit (NPO).
Adri Vermaat (Trouw): “Nog steeds is er ook een gedachte Illustratie: Matthijs Sluiter
binnen onze krant dat dat op een gegeven moment ook
weer verschuift naar de andere kant. Die kans is er.” 5