Page 34 - OnzeTaal_jan2020_HR

BOEKEN

Over nieuwe uitgaven in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent
niet dat de redactie ze aanbeveelt. Prijzen onder voorbehoud. RAYMOND NOË

GESCHIEDENIS VAN dan vooral woorden waarvan het toch Simon in zijn woord vooraf bij De handen
HET NEDERLANDS wel jammer is dat ze uit het dagelijkse van Cicero, een bundel met “retorische
Hoe is het Nederlands ontstaan uit het taalgebruik verdwenen zijn. In die antwoorden op de retoriek van onze
Indo-Europees, de voorouder van de rubriek leggen ze uit wat er zo leuk of tijd”. Het boek bevat essays van bekende
meeste Europese talen? In haar nieuwe handig aan is, en waarom ze eigenlijk schrijvers als Bas Heijne, Jan Kuiten-
boek 15 eeuwen Nederlandse taal be- nog heel bruikbaar (zouden moeten) brouwer, Arnon Grunberg, Arjen van
schrijft Nicoline van der Sijs gedegen en zijn en niet vergeten mogen worden. Veelen en Piet Gerbrandy (en nog negen
wetenschappelijk onderbouwd hoe die Ruim honderd van deze stukjes zijn anderen), die allemaal ingaan op de
ontwikkeling heeft plaatsgevonden via nu gebundeld in Van lichtekooi en zwiep- hedendaagse retoriek, of in de woorden
het middeleeuwse Nederlands en via de kanarie. Ze gaan onder meer over dooie- van Jan Kuitenbrouwer: “de taal van
verschillende stadia van het moderne visjesvreter, kattenwasje, goedertierenheid, chaos en spektakel, ophef en schandaal,
Nederlands, tot de eenentwintigste balorig, tweeduister, allengs, mataglap, superlatieven en extremen”.
eeuw aan toe. Per periode beschrijft ze glimmerik en lawaaisaus. De handen van Cicero. Retorische antwoor-
de contacten met andere talen en de Van lichtekooi en zwiepkanarie. Lexicon den op de retoriek van onze tijd is versche-
maatschappelijke ontwikkelingen die op der onterecht vergeten woorden is een nen bij Historische Uitgeverij en kost
onze taal van invloed waren, plus de uitgave van Nijgh & Van Ditmar en € 20,– (ingenaaid, 141 blz.).
veranderingen die er toen plaatsgrepen kost € 15,– (gebonden, 247 blz.). ISBN 978 90 6554 065 2
op het gebied van uitspraak, woordvor- ISBN 978 90 388 0613 6
ming en zinsbouw. Rode draad: het TEGEN HET ENGELS
contact met andere talen is steeds een DE TAAL VAN DE BIJLMER Veel mensen zien in het Engels een
belangrijke oorzaak geweest van taal- Het ‘Smibanese’ is de straattaal van bedreiging voor het Nederlands – met
verandering binnen het Nederlands. de Amsterdamse Bijlmermeer, en de name in het hoger onderwijs, waar deze
15 eeuwen Nederlandse taal is een uit- woordenschat ervan is nu beschreven in taal steeds vaker de voertaal is. In
gave van Sterck & De Vreese en kost Smibanese woordenboek 2.0. Het Smiba- Against English zetten een kleine dertig
€ 17,50 (gelijmd, 256 blz.). nese bestaat uit woorden uit het Sranan, wetenschappers en publicisten uiteen
ISBN 978 90 5615 534 6 Engels, Papiaments, Marokkaans, Turks, waarom ze de verengelsing van Neder-
Ghanees en Nederlands; veel woorden land als een probleem zien (we ver-
TAALEVOLUTIE komen ook voor in de straattaal van kwanselen onze taal en cultuur), en wat
Ook het boek De stam van het woord andere grote steden. Een kenmerk van er volgens hen aan gedaan kan worden
gaat over de ontwikkeling van Indo- de taal is dat veel gewone woorden (leg het Engels hier aan banden). Het
Europees tot Nederlands, maar weten- worden omgedraaid. Een voorbeeld: de boek – dat tot veel discussie leidde; zie
schapsjournalist Yannick Fritschy volgt bijnaam van de Bijlmer is Bims, en dat ook blz. 28 van dit nummer – bevat bij-
in dit boek de talenstamboom in om- wordt omgekeerd tot Smib – vandaar dragen van onder anderen Lotte en Stine
gekeerde richting: het gaat hem vooral Smibanese. Ook het woordenboek zelf is Jensen, Ger Groot, Piet Gerbrandy, Floor
om die ontwikkeling, en minder om het achterstevoren opgezet: het begint met Rusman, Japke-d. Bouma, Rita Zipora en
Nederlands an sich. Hij begint bij het zip en besluit met abbo (‘abonnement’). Özcan Akyol.
takje van het hedendaagse Nederlands In het novembernummer van Onze Taal Against English. Pleidooi voor het Neder-
en komt via het Oudnederlands en het verscheen al een artikel over dit boek. lands onder redactie van Lotte Jensen
Germaans uit bij het Indo-Europees en Smibanese woordenboek 2.0 van Soortkill e.a. is een uitgave van Wereldbiblio-
de voorloper daarvan, het Proto-Indo- is verschenen bij Pluim en kost € 19,99 theek en kost € 17,99 (gelijmd,
Europees – om te eindigen bij de vraag (gelijmd, 304 blz.). 192 blz.). ISBN 978 90 2845 022 6
naar de oorsprong van taal. HEDENDAAGSE RETORICA ENGELS VOOR
ISBN 978 94 929 2872 6
ONZE TAAL 2020 — 1 van New Scientist en kost € 10,99 In deze tijden waarin iedereen altijd en Veel Vlamingen en Nederlanders kunnen
De stam van het woord. Over taalevolutie
NEDERLANDERS
en de eerste taal ter wereld is een uitgave
(gelijmd, 120 blz.).
overal zijn mening kan ventileren, lijkt
redelijk uit de voeten in het Engels,
het een goed idee om je te verdiepen
maar hun woordenschat is doorgaans
ISBN 978 90 8571 670 9
in de retorica, niet zozeer om je eigen
beperkt en de taal kent allerlei finesses
VERGETEN WOORDEN
gen niet beheersen. Onlangs verschenen
Stella Bergsma en de kersverse Onze
“omdat de macht over het woord een-
Taal-columniste Sylvia Witteman ver- welsprekendheid te vergroten, maar en eigenaardigheden die Nederlandstali-
er twee boeken die hulp kunnen bieden.
ieder in staat stelt de woorden en de
zorgen al een paar jaar een Volkskrant- daden te wegen (…) van hen die publiek Het eerste is English Communication Guide
34 rubriek over vergeten woorden – en het woord voeren”. Aldus filosoof Coen van Jules Hellendoorn, waarin allerlei