Page 5 - OnzeTaal_febmrt2021_HR

een tekst in duidelijke taal zelfs nog lastig te begrijpen geen woning had kunnen vinden omdat hij al zijn pun-
zijn. Voor deze doelgroep moet een tekst duidelijk én ten die hij daarvoor nodig had, was kwijtgeraakt. Hij had
eenvoudig zijn. niet begrepen dat hij zijn inschrijving jaarlijks moest
Je zou kunnen zeggen dat een communicatiebood- verlengen. Ineens beseften we dat de brieven die wij al
schap pas duidelijk is als de lezer voor wie die bestemd jaren stuurden blijkbaar toch niet zo duidelijk waren.”
is, ermee uit de voeten kan. Voordat je een tekst gaat Helder communiceren stond bij de woningcorporatie
schrijven, moet je je daarom drie dingen afvragen, zegt al op de agenda, maar werd nu omarmd en breed in de
Martijn Jacobs van communicatiebureau Loo van Eck. organisatie opgepakt. Medewerkers kregen scholing in
“Hoeveel interesse heeft je lezer in de inhoud van je duidelijker schrijven, de communicatiemiddelen werden
tekst, hoeveel kennis heeft hij over de inhoud en hoe herzien en er werd een schrijfwijzer opgesteld. Verhuur-
groot is zijn taalvaardigheid?” consulent Wonny uit de Bulten: “In brieven gebruiken
we nu bijvoorbeeld hele zinnen als tussenkopjes. Men-
BIJVANGST sen die de brief alleen scannen, kennen zo toch de in-
Loo van Eck geeft ruim 35 jaar communicatietrainingen houd.”
aan bedrijven en organisaties. Jacobs: “In de begin- Duidelijke taal is voor iedereen van belang. Maar
dagen kwamen klanten bij ons omdat ze onderscheidend vooral voor organisaties die op een grootschalige manier
wilden zijn in de manier waarop ze communiceerden communiceren met mensen met uiteenlopende niveaus
met klanten. Helder communiceren was bijvangst. Dat van lees- en taalvaardigheid, zoals banken, verzekerings-
veranderde toen er meer bekendheid kwam over taal- maatschappijen, gezondheidszorgorganisaties, woning-
niveaus.” Die taalniveaus, officieel het Gemeenschappe- corporaties en bovenal de overheid, zegt emeritus hoog-
lijk Europees Referentiekader geheten, zijn tussen 1989 leraar communicatie- en informatiewetenschappen
en 1996 opgesteld door de Raad van Europa om te beoor- Carel Jansen. Hij is gespecialiseerd in tekstbegrijpelijk-
delen op welk niveau iemand een vreemde taal beheerst. heid en gezondheidscommunicatie, en bovendien een
Er zijn zes taalniveaus, van A1 (het laagste) tot en met van de initiatiefnemers van de overheidscampagne
C2 (het hoogste); B1 is waarschijnlijk het bekendst. De Direct Duidelijk.
niveaus worden ook gebruikt in de Wet inburgering, die “Als burgers hebben we twee rollen ten opzichte van
de overheid. Die van consument, bijvoorbeeld als het
“Een overheid die onduidelijk gaat om regelingen, en ook die van staatsburger, bij-
voorbeeld als we onze stem laten horen bij verkiezingen.
communiceert, kan een gevaar In die laatste rol zijn twee punten van belang. Ten eerste
moeten we ons een oordeel vormen over wat de overheid
vormen voor de democratie.” voor ons doet en wat ze misschien beter zou kunnen
doen. Maar wanneer je niet begrijpt wat er in de politiek
gebeurt en wat politieke partijen zeggen, kun je daar
geen zinnig oordeel over vormen. Ten tweede is vertrou-
sinds 2007 in Nederland geldt. “Sindsdien zie je dat de wen van burgers essentieel voor een goed functioneren-
taalniveaus steeds vaker worden ingezet om iets te zeg- de rechtsstaat. Dat vertrouwen is onder meer gebaseerd
gen over welk taalniveau een tékst heeft”, zegt Jacobs. op begrijpelijke informatie. Een overheid die onduidelijk
“Terwijl het niet gaat om het niveau van de tekst, maar communiceert, kan daarom een gevaar vormen voor de
om het taalniveau van de lezer ten opzichte van zijn democratie.”
moedertaal. Het is jammer dat die nuance verloren is
gegaan. Aan de andere kant heeft het wel gezorgd voor TOESLAGENAFFAIRE
meer aandacht voor duidelijke teksten.” Tijdens de parlementaire enquête over de toeslagen-
Jacobs merkt dat vooral sectoren waarbij veel mede- affaire zat Jansen tandenknarsend voor de tv: “Daar
werkers in de organisatie te maken hebben met klanten, werd weer eens pijnlijk duidelijk waarom het zo dikwijls
aan de slag gaan met het schrijven van duidelijke tek- misgaat bij de overheid. Nadat politici een regeling
sten: vaak brieven en e-mails. “Doe je het niet, dan loop hebben bedacht, zijn ze vaak nauwelijks meer geïnteres-
je het risico extra tijd kwijt te zijn aan vragen van men- seerd in de uitvoering daarvan, inclusief de manier
sen die jouw brief of mail niet begrijpen. Je kunt er zelfs waarop er over de regeling wordt gecommuniceerd. Maar
klanten door verliezen. Daarnaast is het slecht voor je juist dat is cruciaal. Wat zijn de feitelijke effecten van de
imago. Je wilt immers niet te boek staan als organisatie regeling die in de politiek is bedacht, en wat begrijpen
die niet kan communiceren.” de burgers voor wie de regeling bedoeld is ervan? Wat
Bij de trainingen ziet Jacobs vaak mensen onnodig in- denken die dat ze moeten doen en wat zijn de gevolgen
gewikkeld schrijven. “Veelal zijn dat pas afgestudeerde als ze dat niet helemaal goed begrepen hebben? Het gaat
mbo’ers of hbo’ers die zichzelf daarmee een bepaalde om de vraag vanuit welk perspectief je naar je communi-
status willen aanmeten die ze nog niet hebben.” Iets catietaak kijkt. Vanuit het perspectief van de ambtenaar
soortgelijks laat ook een onderzoek van de Columbia die met de regeling in de hand een tekst schrijft of van-
University zien dat vorig jaar werd gepubliceerd. Een uit de burger die moet begrijpen wat er staat?” 
team analyseerde 64 duizend wetenschappelijke artike-
len op taalgebruik. Academici die werken voor een uni-
versiteit met weinig status, gebruikten meer jargon dan
collega’s van een universiteit met een hoger aanzien. ONZE TAAL 2021 — 2/3

GEEN WONING
Bij woningcorporatie deltaWonen in Zwolle zorgde het
verhaal van een laaggeletterde voor bewustwording over
Illustratie: Frank Dam 5
het belang van helder communiceren. Incassomedewer-
ker Marjolijn Gerrits: “Tijdens een informatiebijeen-
komst over laaggeletterdheid vertelde deze man hoe hij