Page 6 - OnzeTaal_april2021_HR

VERSCHUIVINGEN
Naast deze harde kern van taaladviezen zijn er ook wel
degelijk verschuivingen geweest in de behandelde taal-
fouten. De eerste daarvan heeft te maken met purisme.
Al eeuwenlang verzetten sommige mensen zich tegen de
invloed van buitenlandse talen op het Nederlands. Zij
vinden dat de taal ‘puur’ moet blijven. In Vlaanderen
was en is de invloed van het Frans de boosdoener. In
Nederland lag in de jaren dertig, en ook al een aantal de-
cennia daarvoor, de focus van dat purisme op het Duits.
Samenstellingen als hoogbouw, het gebruik van het ach-
tervoegsel -name in woorden als afname en overname, en
woorden als aanhangwagen, stekker en bestek: weg ermee!
Veel van de ooit zo gehate Duitse woorden zijn inmid-
dels volledig ingeburgerd. Wie vindt hoogbouw, afname,
stekker en dergelijke nog fout? Wie weet überhaupt nog In eerste instantie lijkt het er misschien wel op. Kijk
dat het hier om Duitse invloed gaat? Purisme is echter je naar de taaladvieswebsites van Onze Taal en de Taal-
niet verdwenen, alleen is de aandacht sinds de Tweede unie, dan valt op hoe vaak er staat dat een bepaalde
Wereldoorlog verschoven naar het Engels. Tegenwoordig vorm in gesproken taal best kan. Of dat iets in informeel
maken mensen zich druk om woorden als awkward of taalgebruik geen probleem is. Deze websites zijn zeer
babysitter, of uitdrukkingen als that makes sense. populair, en veel mensen beschouwen ze als dé toonaan-
De andere inhoudelijke verschuiving gaat over het gevende norm. Maar er verschenen de afgelopen decen-
type fouten dat in taaladviesboeken aan bod komt. Aan nia nog tientallen andere taaladviespublicaties. Als je de
de grammaticale en puristische kwesties (en natuurlijk taaladviezen in al die boeken onder een vergrootglas
spelling) werd in de jaren zestig nog een categorie toe- legt, dan valt het eigenlijk flink tegen met die toegeno-
gevoegd: de stijladviezen. Het gaat bij dat type advies men toegeeflijkheid. De meeste boeken keuren nog
niet zozeer om goed of fout, zoals bij de andere kwesties, steeds de meeste vormen af. Uit een telling van 1600
maar om leesbaarheid. Er kwam meer aandacht voor taaladviezen uit 130 taaladviesboeken vanaf 1910 bleek
dat het percentage adviezen dat beide vormen van een
Eigenlijk valt het in de taal- bepaald taalfenomeen goedkeurt, maar langzaam toe-
neemt, van 20% in de jaren 1940 naar 29% in de jaren
adviesboeken flink tegen met 2010.

die toegenomen toegeeflijkheid. ONLINE
In de eenentwintigste eeuw blijft het taaladviesboek
eerst nog onverminderd populair. Maar vanaf 2010 ver-
schijnen er toch een stuk minder nieuwe titels. De
teksten die ‘lekker lopen’, die aantrekkelijk zijn en soe- gouden tijden van de gedrukte taaladviesgids lijken
pel geschreven. Daarbij namen taaladviseurs een aantal voorbij, waarschijnlijk als gevolg van ons uitbreidende
zinsconstructies op de korrel die volgens hen teksten log online bestaan. Want naast de websites van de Taalunie,
maakten, of moeilijk te begrijpen. Vooral het ambtelijke Onze Taal en de Taaltelefoon (in België) en de lijstjes in
taalgebruik staat bekend om deze problemen, zoals in tijdschriften als Elle en Libelle zijn er nog veel meer web-
deze zin: sites die taaladviezen bevatten, zoals Beterspellen.nl en
Taaluilen.nl. Die websites vertegenwoordigen een inte-
Het besluit over uw zaak zal binnenkort worden ressante democratisering van taaladvies. Was dat lange
genomen. tijd toch vooral in handen van experts, nu kan iedereen
zijn/haar visie op taalfouten geven. Zo blijft taaladvies
Deze zin is grammaticaal prima Nederlands, en er staan ook in de nieuwste tijd springlevend én interessant. 
geen duidelijke fouten in. Maar hij bevat wel een passie-
ve werkwoordconstructie (zal worden genomen), én een
voorbeeld van de zogenoemde naamwoordstijl (het
besluit). Stijladvies zou hiervan zeggen: dit is te droog Vroeger fout, nu goed
en onpersoonlijk, dus verander de passief in een actief
werkwoord, en gebruik een werkwoord in plaats van dat In de jaren dertig van de vorige eeuw werden (onder
naamwoord. Een alternatief zou zijn: andere door het toen net opgerichte Genootschap
Onze Taal) allerlei oorspronkelijk Duitse woorden af-
Wij beslissen binnenkort over uw zaak. gekeurd, zoals stekker en aanhangwagen. Inmiddels
zijn die prima Nederlands. Maar er zijn nog véél meer
ONZE TAAL 2021 — 4 zo’n ijzervreter is als de taalzuiveraars van honderd jaar rauwkost, liefdesbrief, boemeltrein (liever sukkeltrein),
HOUDING
woorden van anderstalige origine die vroeger fout
waren, en nu goed – bijvoorbeeld:
Vraag een gemiddelde taaladviseur of hij/zij nog net
geleden, en het antwoord zal ‘nee’ zijn. Er heerst het
idee dat taaladvies inschikkelijker en genuanceerder is
slagroom, naslagwerk, omgeving, pluimvee, gratis,
voltreffer, inburgeren, brokstuk, muilkorf, gegevens,
geworden. We zagen dat dit zeker geldt voor de manier
waarop er over ‘fouten’ wordt gepraat. Maar is de hou-
den, knalrood, komisch, koningspaar, succesvol, er het
ding ten opzichte van variatie ook veranderd? Keuren
beste van maken, arbeidsongeschikt, slagzin, wereld-
taaladviseurs tegenwoordig vaker meerdere vormen loonplafond, folder, eenmalig, hoogwaardig, omstre-
goed die naast elkaar bestaan, zoals een heel grote auto wijd, de hoogste tijd, getalenteerd, muisstil, blikopener.
6 en een hele grote auto?