Een woord uit elk jaar
breinbaas (1949)
uitdrukking
Op 31 december 1949 verschijnt ‘Tom Poes en Kweetal, de breinbaas’, een verhaal uit de Bommelsaga van stripauteur Marten Toonder (1912-2005). Breinbaas wordt opgenomen in de Nederlandse taal met als betekenis ‘zeer knappe man’ (schertsend). Marten Toonder heeft veel woorden gemunt in de stripverhalen over Ollie B. Bommel en Tom Poes, en vaak zijn deze woorden doorgedrongen in het dagelijks taalgebruik. Voorbeelden zijn: schicht ‘oude auto’ (Bommel verplaatst zich in een ‘Oude Schicht’), denkraam ‘denkvermogen’ (1950), dorknoper ‘saaie, strenge ambtenaar’ (1951), bovenbaas ‘iemand die het voor het zeggen heeft’ (1963), minkukel ‘dom persoon’ (1963), en grofstoffelijk ‘ruw, onbehouwen’ (1975). Naar J. Grootgrut, handelaar in comestibles, die vanaf 1953 optreedt, is grootgrutter als benaming voor de winkelketen Albert Heijn opgekomen. Grutter bestond al voor een winkelier in gort, meel, bonen en erwten, maar de naam Grootgrut is een vondst van Toonder. In netelige situaties hoor je nogal eens de uitroep ‘Tom Poes, verzin een list!’, en ook het relativerende ‘Hm, zei Tom Poes’ wordt regelmatig gebruikt.