De samenstelling van de Top 40-jaarlijsten
De Top 40 begon in 1965 als de 'Nederlandse Hitparade'. Tot 1999 belde de organisatie iedere week 150 platenzaken op: wat waren de twintig bestverkochte platen? Daarna werden de verkoopcijfers elektronisch geïnventariseerd en werd meegeteld hoe vaak een nummer op de radio kwam. In 2005 volgden download-cijfers en in 2014 streaming-cijfers. De gegevens waarop de Top 40 is gebaseerd, zijn door de jaren heen dus flink veranderd – een plaatje moest je vroeger kopen, maar kun je tegenwoordig gratis streamen. Bovendien worden in de lijsten niet alle radiostations meegenomen. Zo telt airplay van de populaire urban-zender FunX niet mee, wat mogelijk verklaart waarom nederhop minder prominent in de lijsten aanwezig is dan verwacht.
De Top 40-jaarlijsten, beschikbaar gesteld door Micha Jans (http://www.michajans.nl),zijn gebruikt als indicatie van populariteit. Elke week worden 40 punten aan de nummer 1 toegekend, 39 punten aan de nummer 2, etc. De jaarlijst bestaat uit de 100 liedjes met de meeste punten, wat niet per se ook de hoogste noteringen in de Top 40 zijn. Zo stond ‘Waarom heb jij me laten staan’ van de Heikrekels nooit op 1 in de Top 40, maar wel op 1 in de jaarlijst, omdat het veel weken hoog heeft gestaan. Het is een zogenaamde sleeper hit. Andersom kan ook: Extince scoorde al in 1995 een flinke nederhophit met ‘Spraakwater’, maar dat nummer belandde niet in de jaarlijst, omdat het niet lang genoeg in de Top 40 heeft gestaan.
Samen met de Leidse studenten Nederlands Goran Bouaziz, Femke Weerdmeester en Selisjah de Wit inventariseerden we de Nederlandstalige nummers in de jaarlijsten. Liedjes in dialect, in het Fries of in het Nederlands in combinatie met andere talen, zoals ‘Mi Rowsu (‘Tuintje in mijn hart’)’ van Damaru en Jan Smit, telden ook mee. Daarna kenden we een genre aan elke hit toe. Dat was uiteraard een kwestie van veel overleg – wanneer behoort een liedje immers tot de categorie ‘humor’ en wanneer tot ‘carnaval’ of ‘kleinkunst’? En kan een protestlied niet ook een hiphopnummer zijn, zoals te verdedigen is voor bijvoorbeeld ‘Het land van’ van Lange Frans en Baas B? We hebben deze kwesties uitvoerig besproken, maar discussie over precieze grenzen van genres zul je altijd houden.
Beluister de bijna 600 Nederlandstalige liedjes uit de jaarlijsten van 1965 tot en met 2021 op Spotify: