Ontregelende Nederlandstalige nederbeat

“Een lange boon op duizend poten”

In 1966 moet in tienerkamers dít te horen zijn geweest, tegen de achtergrond van een soepele, wat lomige maar aanstekelijke beatgroove:

’s Avonds na het eten

Ga ik graag een behangetje om

Om de soep te laten zakken

En mijn puddinkje met saus.

En wordt de weg vervelend of een beetje lang

Neem ik een ander soort behang.

Spat niet met pap op het behang.

(Helaas staat dit nummer niet openbaar op internet. Wel is een fragment ervan hier te beluisteren.)

Het komt uit ‘Spat niet met pap’, de B-kant van ‘Kejje nagaan’ van de Amsterdamse beat-modgroep Het, dat de dertigste plaats van de Top 40 wist te bereiken. In die hitlijst was het nummer een wat vreemde eend in de bijt. Om te beginnen was het volledig Nederlandstalig, in een tijd dat iedereen in katzwijm lag voor The Beatles en The Rolling Stones, en alles wat zij maakten hier zo precies mogelijk werd nagedaan. Nederbeatbands als Q65 of The Golden Earrings (toen nog met een s) zongen daarom als vanzelfsprekend ook in het Engels. Hoe dat klonk? De hoestekst van een Australische verzamel-lp met sixties-nederbeat heeft het over “Screams, grunts and growls delivered in some barely decipherable attempt at the English language.”

            Maar hier deed Het dus niet aan mee. Die zongen goed verstaanbaar in hun moedertaal, bijvoorbeeld ook in hun grootste hit ‘Ik heb geen zin om op te staan’.  

Surrealistisch

Ook op een andere manier was Het een buitenbeentje. Het gros van de beatnummers (en dus ook de nederbeatnummers) in die tijd ging over de liefde: over de geneugten ervan, over de schaduwkanten ervan, en vooral over het gebrek eraan. Zo niet ‘Spat niet met pap’.     

            Het nummer begint nog heel gewoon. Een man zingt dat hij ’s avonds graag een straatje om gaat, “Maar het regent meestal dat het giet / Daarom ga ik dan maar niet. / Dan loop ik in mijn kamer” – en dan gebeurt er iets geks. Want meteen hierna gaat het zó verder: “Wat omhoog tegen de muur / Als een bromvlieg met vakantie / Als een glimknoop met pensioen” – waarbij dat glimknoop staat voor ‘agent’, zo leert de woordenlijst van zelfgemaakte Het-woorden die achter op het hoesje staat afgedrukt. De man gaat dan voortaan “graag een behangetje om”, en hoopt maar dat er op dat behang niet met pap zal worden gespat, anders wordt hij alsnog nat. Het is een surrealistisch tafereel, dat doet denken aan Franz Kafka’s Die Verwandlung, waarin iemand van het ene op het andere moment verandert in een insect, dat intussen nog wel gewoon kan denken als een mens.

De vlieg

In datzelfde jaar kwam ‘De vlieg’ uit, van The Fallouts uit Valkenswaard. Begeleid door wat ‘twangy’ gitaaraanslagen en een traag, onheilspellend drumritme klinkt het plechtig, in keurig, bijna geaffecteerd Nederlands:

Ik wil een vlieg bij het ontbijt

Ik wil een vlieg op z’n tijd

Een paardenvlieg

Een bananenvlieg

Een kadavervlieg

Wat is hier aan de hand? Zit een restaurantbezoeker op een ironische manier te klagen over een vlieg in zijn eten? Gaat dit over iemand die weet dat insecten best eetbaar en lekker zijn? De regel erna begint stamelend: “Een stro... stro... stro... stro...”, en net als je verwacht dat dit zal uitlopen op strontvlieg, hoor je: “een strooien hoed op mijn kop”. Misschien verlangt de zanger naar het buitenleven, op het platteland, waar zoals bekend altijd veel vliegen zijn? Het vervolg – waarin het onder meer gaat over een rolletje drop als dessert, een paardenoog en “een bolderkar voor de deur” – biedt niet heel veel duidelijkheid. Een paar keer klinkt de refreinregel “Hij ziet ze vliegen”, en die lijkt de zaak uiteindelijk wel goed samen te vatten. Voordat The Fallouts het nummer in Nederland opnamen, hadden ze het al in België op de plaat gezet, maar de platenmaatschappij daar weigerde het uit te brengen; ze vonden de tekst te freaky.

Vies

Er waren in de jaren zestig in de Lage Landen wel meer van dit soort maffe nummers, waarvan de teksten des te vervreemdender waren omdat de muziek meestal opvallend strak en catchy klonk. Liefhebbers van beat – van The Beatles tot The Pretty Things – zullen er hun hart aan ophalen, maar ze zullen zich tegelijk verbaasd afvragen waar ze nu eigenlijk naar zitten te luisteren. Bijvoorbeeld bij de opening van ‘Vies’ van Aart Brouwer met Johnny and The Cellar Rockers:

En levertraan in de morgen

Bananenschil op je blote rug

Dat is zo vies, zo vreselijk vies

O zo vies

Wat zit daar op mijn broodje

Het is een grote vette slak

Dat is zo vies, zo vreselijk vies

O zo vies

Echt een stroming vormen ze niet, deze ontregelende nummers – hooguit een stroompje, een ondergronds stroompje. Het droogde ook al snel weer op, al is er tegenwoordig nog wel iets van te horen in bijvoorbeeld de Nederlandse teksten van Dave von Raven van The Kik. Je zou het ‘freakbeat’ kunnen noemen, maar dat woord wordt al gebruikt voor een bepaald soort Engelse beat, en verwijst dan meer naar de psychedelisch klinkende muzíék dan naar de meestal vrij gewone teksten.

Hoe je deze Nederlandstalige beat ook noemt, een van de hoogtepunten van het genre is het nummer ‘Nieuwe sperziebonen’ van de Belgische band Ruud Knolraap and The Sweet Vegetable, uit 1969. Op een loeistrak ritme met een fladderig vervormde gitaar hoor je: 

Gisteravond zat ik rustig naar de televisie te kijken

Toen men zei in magazines: sperziebonen zijn er niet te krijgen

Diep ontgoocheld door dit nieuws ben ik dan maar in mijn bed gekropen

Na mij eerst eens flink met whisky te hebben bezopen

Ik hou van bonen, nieuwe sperziebonen

Ik hou van bonen, groene sperziebonen

Wat volgt is een delirische uitweiding over de sperzieboon, waarin “een lange boon op duizend poten komt aangekropen” en een tuinman “een hoed, een broek, een vest van sperziebonen” draagt. Aan het eind van deze hallucinaire droom hoor je dan opeens iets dat klinkt als “English beans taste bad but they do sound nice”. Alsof de sperziebonen zó met de zanger aan de haal zijn gegaan dat hij zijn moedertaal even vergeet en automatisch toch maar overschakelt op de lingua franca van de meeste popmuziek: het Engels.