Taalspelletjes voor thuis

Lettertjeprik

Noordwijk, Nijmegen, Napels

Speler 1 noemt een letter (bijvoorbeeld de n), speler 2 een categorie (bijvoorbeeld ‘plaatsnamen’). Vervolgens noemen de spelers om beurten iets wat binnen de categorie valt én begint met de opgegeven letter: Noordwijk, Nijmegen, Napels.

Wie binnen twintig seconden geen nieuwe aanvulling meer heeft, valt af. Degene die de laatste aanvulling heeft genoemd verdient een punt, en mag een nieuwe letter kiezen (en de volgende speler weer een nieuwe categorie).

Enkele categorieën ter inspiratie: plaatsnamen, dieren, eten, beroepen, lichaamsdelen, liedjes, bloemen, merken, tv-programma’s, popgroepen, dingen in huis, dingen die je thuis mist, plaatsen waar je graag naartoe zou gaan, mensen die je kent, voorwerpen die in een brooddoosje passen, voorwerpen die groen zijn, enz. 

Letterslang

aap, paard, Deense dog

Bedenk een categorie (bijvoorbeeld dieren) en noem een woord uit die categorie (bijvoorbeeld aap). Degene na jou noemt dan een dier met de laatste letter van aap, bijvoorbeeld paard, en weer een volgende ziet in de laatste letter van paard de eerste letter van Deense dog. Heb je binnen twintig seconden (of een andere afgesproken tijdsduur) geen nieuwe aanvulling? Dan val je af. Wie de laatste aanvulling heeft genoemd verdient een punt, en mag een nieuwe categorie bedenken.

Voorbeelden van categorieën: zie ‘lettertjeprik’ hierboven. Voor gevorderden is er de woordslang hieronder.

Woordslang

keukendeur, deurpost, postbus

De eerste speler noemt een samenstelling, dus een woord dat bestaat uit twee zelfstandige naamwoorden, bijvoorbeeld keukendeur. De tweede speler neemt het laatste deel van het woord, plakt er iets achter en maakt er een nieuw woord van (deurpost). De volgende pakt daar weer het laatste deel van en maakt weer een nieuw woord (postbus), enz. De woordslang werkt in tegenstelling tot de letterslang hierboven niet met categorieën, maar een overeenkomst is de puntentelling (zie daar dus).

De keizer van China

wel van bananen, maar niet van peren

Een van de spelers bedenkt iets ‘taligs’ waarvan een denkbeeldige keizer van China zou houden, bijvoorbeeld: woorden die een a bevatten, die beginnen met een p, eindigen op -en, drie lettergrepen hebben, alleen maar klinkers bevatten, of die ook achterstevoren te lezen zijn. Stel dat het gaat om woorden die een a bevatten, dan zegt degene die de regel heeft bedacht: ‘De keizer van China houdt wel van bananen, maar niet van peren.’ De andere spelers mogen vervolgens vragen stellen als: ‘Houdt de Keizer van China van appels?’ De eerste speler beantwoordt alle vragen. Degene die de voorliefde van de keizer raadt, verdient een punt.

Verhaal maken

’Er was eens een koning ...’

Dit spel draait niet om punten maar om het gezamenlijk scheppen van een verhaal. Iemand begint met een zin (‘Er was eens een koning’), de volgende haakt hierop in en zet het verhaal voort (‘Die had een kapotte wekker’), waardoor er een avontuur ontstaat met allerlei onverwachte wendingen. De leukste verhalen gaan over de deelnemers zelf.

Rijmen

gruis, pluis, gekkenhuis

De eerste speler noemt een woord, bijvoorbeeld gruis, en de anderen spelers reageren om beurten met een rijmwoord (pluis, gekkenhuis). Degene die binnen twintig seconden (of een andere afgesproken tijdsduur) geen nieuw rijmwoord meer weet valt af; degene die het laatste rijmwoord noemt, verdient een punt. Gevorderden in rijm spelen het spel ‘Burgemeester, boom en heester’; zie hieronder.

Burgemeester, boom en heester

heester en boom, slaap en droom

Dit rijmspel werkt met woordparen, die in hun betekenis min of meer verband met elkaar houden. Nadat speler 1 is begonnen met de rijmwoorden: ‘Burgemeester, boom en heester’ herhaalt speler 2 die laatste woorden, alleen dan omgedraaid (‘heester en boom’) en vormt daar een nieuw rijmpaar bij, bijvoorbeeld ‘slaap en droom’. Speler 3 kan dan vervolgen: ‘Droom en slaap, geeuw en gaap’, enz.

Achteruit spellen

tunnel: l-e-n-n-u-t

Speler 1 noemt een woord van maximaal tien letters (bijvoorbeeld tunnel) dat speler 2 achterstevoren moet spellen: l-e-n-n-u-t. Als die dat foutloos binnen tien seconden (of een andere afgesproken tijdsduur) doet, verdient hij een punt. Speler 2 bedenkt na afloop van zijn beurt een nieuw woord voor de volgende persoon die aan de beurt is. Het spel werkt goed met woorden voor dingen die buiten te zien zijn.

Geen ja, geen nee

‘Inderdaad, naar groep 6.’

Een klassieker onder de taalspelletjes. Een speler moet een vragenvuur van ja/nee-vragen (‘Jij gaat na de zomer toch naar groep 6?’) beantwoorden zonder de woorden ja of nee te noemen (‘Inderdaad, naar groep 6’). Doet hij dat toch, dan wisselt de beurt. Dit spel werkt prima zonder puntentelling, maar wie liever wel ergens om wil spelen, kan een tijdslimiet aanhouden, bijvoorbeeld: binnen een minuut geen ja of nee betekent een punt. En natuurlijk is ook eh uiterst geschikt als verboden term.

Bordspel

In samenwerking met De Buren heeft Onze Taal in 2019 het spel Letterbord gemaakt. Het is gratis te downloaden op de website van de Taalkrant. 

Taalkundige opgaven

De spelletjes hierboven kunnen doorgaan tot ze vervelen. Hier enkele opgaven die maar één keer te spelen zijn – maar daarom niet minder leuk zijn om te doen. De puntentelling werkt steeds hetzelfde: de speler die binnen (ongeveer) een minuut niets kan bedenken valt af. Degene die de laatste aanvulling noemt, vergaart een punt.

Lepelwoorden  Noem om beurten woorden als lepel, kook en pap, waarbij er van voor naar achter hetzelfde staat als van achter naar voor.

Spreekwoorden  Noem om beurten spreekwoorden met een dier erin. (Dit is wel enigszins te variëren door spreekwoorden te laten noemen met een kleur, getal, lichaamsdeel of voornaam.)

Handschoenwoorden  Een handschoen is geen schoen, een slavink is geen vink en een tentharing is geen haring. Noem meer van dat soort woorden.

Zuurkoolwoorden  Zuurkool bestaat uit zuur en kool. Als je die twee omdraait, krijg je een woord dat óók bestaat: koolzuur. Noem meer van dan soort woorden. Het spel hoeft niet per se met samenstellingen te werken. Woordparen als lente - telen tellen ook.

Onzinwoorden  Noem woorden die beginnen met de letters on-. Het spel is uit te breiden met woorden die beginnen met ver- of be-, of die eindigen met -ing, -te of -heid. 

Bedankt-woorden  In het woord bedankt worden alle letters maar één keer gebruikt. Noem meer van dat soort woorden.

Giethoornnamen  Dit spel heeft als motto ‘Het risico op slecht vakantieweer ligt voor de hand als je vakantie houdt in ...’ En wat er op de plaats van de puntjes moet worden ingevuld zijn plaatsnamen als Giethoorn, Windhoek, en alles wat verder doet denken aan slecht weer. Ook aardig om te bevragen: plaatsnamen die eindigen op bijvoorbeeld drecht, stad of dam.

Dit artikel stond in iets andere vorm ooit in Onze Taal; het kwam tot stand na tips op Facebook, Twitter en onze gratis nieuwsbrief Taalpost.