Onomatopeeën

Wat hebben de woorden kraken, slurpen, kieviet, bom, toeter, smakken, poef, brommer en plons met elkaar te maken?

….

Het zijn allemaal onomatopeeën. Dat betekent een klanknabootsend woord. Oftewel een woord dat naar een ding of de handeling verwijst door middel van het geluid dat het maakt. Het woord bom bijvoorbeeld is de naam voor een voorwerp dat is bedoeld om te exploderen en beschrijft tegelijkertijd het geluid dat zo’n ding maakt als het ontploft. Kijk nu eens naar de andere woorden en je zult zien dat ze een voorwerp, dier of gebeurtenis beschrijven door middel van het geluid dat ze maken.

Onomatopeeën bestaan in alle talen en het is heel waarschijnlijk dat ze een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontstaan van talen. Bedenk maar eens dat je iemand iets duidelijk wilt maken over een dier in de buurt en je hebt er geen woord voor. Dan ga je waarschijnlijk het geluid nadoen van dat dier. En voor je het weet noemen je stamgenoten dat dier allemaal een koekoek of een oehoe. Ouders gebruiken ook vaak onomatopeeën als eerste woordjes voor hun kinderen. Een auto noemen ze een toet-toet en een hond een woef-woef. Dat is heel makkelijk herkenbaar voor een kind. Pas daarna leert het kind de ‘abstracte’ woorden hond en auto.

Soms zijn woorden begonnen als onomatopee maar weet bijna niemand dat meer. Baby is bijvoorbeeld een onomatopee. Het komt van het Franse bébé, een woord dat het geluid van een brabbelende baby imiteert. En rits  is er ook een. Luister maar als je het uitspreekt. Net het geluid van het dichtritsen van je jas! En het werkwoord knippen komt van het geluid dat een schaar maakt als je papier knipt.

Leuk is ook het vergelijken van onomatopeeën in verschillende talen. Een deurbel klinkt bij ons als ding-dong, maar in Hongarije als bim-bam in Zweden als pling-plong en in Portugal is het tim-tom. Japanners zeggen chocki choki om het geluid van een knippende schaar na te bootsen. De claxon van een auto klinkt in Turkije niet als toet toet maar als düt düt. In Korea zegt iemand die een trein nadoet niet tsjoeke tsjoeke tuut tuut, maar als chik chik pok pok. In het Bengaals zeggen koeien geen boe maar hamba. En de haan roept in Engeland cockadoodle-doo, in Duitsland kikeriki en in China goh-geh-goh-goh. Klittenband is bij ons geen onomatopee, maar in Turkije heet het cirt cirt naar het geluid van klittenband dat je lostrekt.

En nu jij! Bedenk een onomatopee voor een van onderstaande dingen of handelingen. Of bedenk zelf iets waar je een mooie onomatopee van wilt maken. Heb je iets moois gevonden? Stuur het dan op naar educatie@onzetaal.nl. Wij zijn er heel blij mee!

- een stoffer en blik

- iets in de prullenbak gooien

- een afwasmachine

- een smartphone

- een vliegenmepper

- een vliegtuig

- tanken (benzineauto)

- tanken (elektrische auto)

- een boswandeling maken