Page 31 - OnzeTaal_nov2018.indd

DE
VERTAALD DOOR ...

CRAEMER
Een vertaler over zijn of haar weerbarstigste vertaalprobleem,
en de oplossing ervan.

Femke Muller Wieleriaans

Wat is het grootste vertaalprobleem dat u bent ls tiener keek ik samen met mijn ouders naar
tegengekomen? zowat alle wielerwedstrijden op de Vlaamse
Mijn grootste uitdaging ooit was het vertalen van Mid- A televisie. Meestal was het Michel Wuyts die de
den in een jazztijd (Midt i en jazztid) van de Deense au- exploten van de renners van commentaar voorzag, en
teur Knud Sønderby, geschreven in 1931. Het boek werd als het niet Wuyts was, genoot ik minder. Ik hield van
destijds omarmd door het publiek en is nu een van de zijn nasale stem en van zijn af en toe heerlijk barokke
klassiekers van de Deense literatuur, maar het werd in taalgebruik, waarmee hij vol lyriek wedstrijden van
eerste instantie neergesabeld door de critici. Ze meen- kleur voorzag. U moet het maar eens doen: zeven uur
den dat de lezers aanstoot zouden nemen aan de be- lang blijven praten tijdens een rit in de Ronde van
schrijvingen van de levensstijl van de moderne jazz- Frankrijk waarin soms amper iets gebeurt. Van Michel
jeugd van toen, en ze vonden het boek slecht en slordig Wuyts leerde ik de uitdrukkingen chasse-patate en en
geschreven – hoewel de modernistische stijl en taal nu danseuse, en die laatste gebruikte ik weleens binnens-
worden gezien als zeer vernieuwend. Als vertaler monds wanneer ik zelf op mijn eerste koersfiets de
moest ik beslissen wat ik zou doen met die specifieke heuvels in de omgeving van mijn geboortestad Tielt
en zo kenmerkende stijl: moest ik die actualiseren? op reed.
Soms, of nee, eigenlijk veel vaker dan je voor moge-
Hoe hebt u het opgelost? lijk houdt, gebeurt het totaal onverwachte: met die
Ik heb hierover gesproken met Deense kenners van het Michel Wuyts die ik bewonderde, heb ik een jaar lang
werk van Sønderby en een paar Nederlandse vertaal- aan een boek gewerkt dat de schoonheid van de
collega’s. Het was voor mij geen optie om de tekst vol- Vlaamse wielertaal wil vieren.
ledig te moderniseren, noch om de stijl om te zetten ‘Schoon Vlaams’ is een uitdrukking die in Vlaande-
naar iets wat nu voor de Nederlandse lezer modernis- ren altijd denigrerend wordt gebruikt: het is een term
tisch zou overkomen. Het verhaal speelt zich overdui- die de spot drijft met het Vlaamse accent en met ‘niet
delijk af in de jaren dertig en gaat over de problematiek algemeen Nederlandse’ woorden die Vlamingen ge-
van die tijd. Ik heb er daarom voor gekozen om dat in bruiken. Wel, aldus Michel en ik, wij vinden dat
mijn vertaling te laten doorschemeren en ook om de Vlaams écht schoon en wij vinden dat de schoonheid
voor Sønderby zo specifieke stijl zo veel mogelijk te en authenticiteit ervan vooral in de wielertaal tot
handhaven, terwijl het voor de lezer van deze tijd toch uiting komen. En dus staken we de koppen bij elkaar
een goed leesbare tekst is. Hoe ziet dat eruit? Een voor- en gingen we op zoek naar onze zeventig favoriete
beeld: Vlaamse wielertermen. Zo hou ik zelf ontzettend van
het woord verdapperen, oftewel ‘sneller gaan rijden’.
En verder? – Ja, verder eigenlijk niets trouwens, dat Nog een favoriet: skarten, een woord dat twee jaar
is toch juist het punt. Is dat niet juist de tendens bij geleden werd gelanceerd door Belgisch kampioen Yves
deze generatie? Met hun glanzende ogen, hun in Lampaert. Skarten is haast onvertaalbaar, maar bete-
zichzelf gekeerde glimlach zonder achterliggende kent zoiets als ‘je best doen om aan te klampen’. Sinds
gedachten! Het leven! … Vingers in je oren, ik wil West-Vlaming Lampaert het woord gebruikte, is hij
niets meer horen! Hoofdpijn! En dan een licht nar- razend populair geworden. Het moge duidelijk zijn:
cotische val terug in het onderbewustzijn, waar wie als renner kleur toevoegt aan het Vlaamse wieler-
Koning Jazz de maatstok zwaait, in het halfdonker, jargon, wordt nog geliefder dan renners dat doorgaans
waar louter aanbidding is van het mooie lichaam in Vlaanderen al zijn.
met zijn gezonde, trillende ritme en de saxofoon die Zelf hebben Wuyts en ik in ons boek een nieuwe
lacht en huilt ... term gelanceerd om de wielertaal mee aan te duiden:
het Wieleriaans. Net als alle andere talen is het een
taal die leeft: woorden verdwijnen en nieuwe woorden
Femke Muller (1963) duiken op. Naar het schijnt kijken Nederlanders het
studeerde Scandinavi- Foto: Bram Kloos liefst naar de koers op de Belgische televisie omdat de
sche taal- en letterkun- taal daar zoveel sappiger is, dus laat me voor één keer
de, en vertaalde zo’n aan schaamteloze zelfpromotie doen: trek een spurtje
zestig boeken uit het naar de boekhandel!
Deens, Noors en Zweeds,
van onder anderen de
Deense auteurs Jens ANN DE CRAEMER ONZE TAAL 2018 — 11
Christian Grøndahl en
Peter Høeg. Onlangs is
haar vertaling Vaak ben
ik gelukkig van Grøndahl
genomineerd voor de
Europese literatuurprijs.
31