Page 6 - OnzeTaal_jul_aug2021

croque monsieur alle vijf de Nederlandstalige provincies van België:
West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen,
Vlaams-Brabant en Limburg. Gek genoeg wordt het
zelfstandig naamwoord Vlaanderen in die betekenis niet
vermeld in officiële wetteksten. De Belgische grondwet
spreekt namelijk van het “Nederlandse taalgebied”,
“het Vlaamse gewest” (het grondgebied dat de vijf
Nederlandstalige provincies bevat) en “de Vlaamse
gemeenschap” (dat alle inwoners van het Vlaamse
Gewest én de Vlaamse inwoners van het tweetalige
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest bevat). Het bijvoeglijk
naamwoord Vlaams als synoniem voor ‘van, betrekking
hebbend op, uit, eigen aan Nederlandstalig België of
zijn bewoners’, zoals de grote Van Dale het omschrijft,
bestaat dan weer wél officieel.
tosti In de achtste eeuw dook de Latijnse voorloper Flandria
Het woord Vlaanderen is nochtans behoorlijk oud.
op, wat ‘overstroomd gebied’ betekent en oorspronke-
lijk enkel naar het Vlaamse kustgebied verwees, en
De grote Van Dale, zowat het referentiewoordenboek vanaf de negende eeuw naar het héle graafschap Vlaan-
van het Nederlandse taalgebied, sloot aan in 2015. deren. Pas na 1860 kreeg Vlaanderen voor het eerst de
betekenis ‘het Nederlandstalige deel van België’, al was
VLAAMS VERSUS HOLLANDS de populariteit van de term erg gering, zeker op politiek
In de volksmond wordt Belgisch-Nederlands vaak vlak. Daar werd bijvoorbeeld vaker Vlaamsch-België ge-
‘Vlaams’ genoemd, en Nederlands-Nederlands ‘Hol- bruikt. Een zeventigtal jaren later, rond 1930, toen het
lands’. En hoewel ze niet echt om taalkwesties gaf, Vlaamse bewustzijn flink gegroeid was, werd het begrip
mopperde mijn grootmoeder weleens dat haar accent ‘Vlaanderen’ politiek volwassen.
ten onrechte ‘Hollands’ genoemd werd. Hoorde haar
Vlaamse schoonfamilie dan niet dat ze van beneden DUIZELEN
de Moerdijk kwam? Haar g schraapte inderdaad niet Duizelt het u ondertussen van al die namen? Dat doet
zoals een Hollandse ch en klonk net zo zacht als de het mij ook nog vaak, behalve als ik mijn grootouders
Belgisch-Nederlandse variant van haar echtgenoot. voor ogen houd. Zij verenigden alle, of toch vele, namen
Zelf zei ze liever dat ze, naast Standaardnederlands, voor het Nederlands(e taalgebied) in één koppel.
ook Limburgs sprak, het dialect van zowel Belgisch- Mijn Nederlandse grootmoeder werd geboren in
als Nederlands-Limburg. Nederlands-Limburg. Door de liefde verruilde ze Neder-
Mijn grootmoeder had gelijk. In de dialectologie land voor (Nederlandstalig) België of Vlaanderen. Ze
zijn Vlaams en Hollands geen synoniemen van Belgisch- sprak Limburgs met haar Nederlandse familie, maar
Nederlands en Nederlands-Nederlands; ze dekken een beheerste net zo goed de Nederlands-Nederlandse
andere lading. Hollands verwijst naar het dialect dat standaardtaal. Die laatste paste ze voor haar Vlaamse
gesproken wordt in de provincies Zuid- en Noord-Hol- patiënten door de jaren heen lichtjes aan: zo verwees ze
land; Vlaams in historische zin naar het oude graafschap kinderen door naar de ‘kinesist’ als het moest, niet naar
Vlaanderen (dat bestond van de negende tot de achttien- de ‘fysiotherapeut’. ‘Hollands’ heeft ze zichzelf terecht
de eeuw) en de taal die er gesproken werd. Tot dat graaf- nooit genoemd. Mijn grootvader was dan weer Vlaming
schap behoorden de huidige provincies Oost- en West- in de ruime én enge zin van het woord: hij was zowel een
Vlaanderen, en verder ook Zeeuws- en Frans-Vlaanderen. Nederlandstalige Belg die Belgisch-Nederlandse stan-
In de dialectologie wordt Vlaams daarom als over- daardtaal sprak als een Oost-Vlaming die Vlaams dialect
koepelende term gebruikt voor Oost-Vlaams en West- sprak. Maar bovenal onthoud ik dat mijn grootouders
Vlaams (beide in België gesproken), Zeeuws-Vlaams beiden goede verstaanders waren die aan een half woord
(in Nederland gesproken) en Frans-Vlaams (een bijna genoeg hadden, in wat voor soort Nederlands ook. 
uitgestorven dialect dat in Noord-Frankrijk wordt ge-
sproken). Als zijn Nederlandse aangetrouwde familie
beweerde dat mijn Oost-Vlaamse grootvader Vlaams
sprak, dan hadden ze in zekere zin wél gelijk – zolang De naam Nederlands
ze het over zijn dialect hadden tenminste, niet over
zijn Belgisch-Nederlandse variant van het Standaard- Pas in 1482 wordt voor de eerste keer van de “Nederlandsche
nederlands. tale” gesproken en in 1550 wordt Nederlands voor het eerst in
een boektitel gebruikt: Nederlandsche spellijnghe van de Gent-
ONZE TAAL 2021 — 7/8 bestuderen, verwijzen met Vlaanderen dus enkel naar lands verwees naar de talen die in de streek van de Beneden-
DE VLAANDERS
se Vlaming Joos Lambrecht. Die naam moest het opnemen
Dialectologen die de Nederlandse dialecten in België
tegen andere kanshebbers, zoals Duits en Nederduits. Neder-
de West- en Oost-Vlaamse provincie. In de omgangstaal
rijn werden gesproken en dat waren naast Vlaams, Brabants,
Hollands, Gelders, Fries en Zeeuws ook Guliks en Kleverlands,
wordt dat vlakke West- en Oost-Vlaamse land, waarin
die werden gesproken in het Rijnland – het noorden van het
eindeloze lintbebouwing wordt afgezoomd met popu-
lieren, ook wel ‘de Vlaanders’ genoemd. Om de taal-
huidige Duitsland dus.
nederlandsing van het Franse Les Flandres.
van de Spaanse vorsten, die een onderscheid maakten tussen
hun ‘Neder-landse’ en ‘Over-landse’ of ‘Hoog-landse’ bezit-
verwarring volledig te maken: de Vlaanders is een ver- Wellicht kwam de naam voor onze taal er dus onder invloed
Nu wordt Vlaanderen veel vaker als compacter syno-
niem van Nederlandstalig België gebruikt. Vlaanderen tingen, gelegen bóven de Rijn.
6 refereert in dat geval niet aan slechts twee, maar aan