Het langste en kortste alfabet

Het alfabet dat wij gebruiken, het Latijnse alfabet, bestaat uit 26 letters. Dat is vrij gemiddeld vergeleken met andere alfabetten in de wereld. Sommige zijn korter, andere juist veel langer.

Het Latijnse alfabet is ontstaan uit het Griekse alfabet, dat 24 letters telt. Het woord alfabet zelf komt ook uit het Grieks. Het is een samenstelling van de woorden alfa (α) en bèta (β), de namen van eerste twee letters uit het Griekse alfabet. En dat is weer afgeleid van alef en beth uit een nog oudere taal, het Fenicisch. De letters van het Fenicisch bestonden uit abstracte tekeningetjes. De oorspronkelijke letter alef werd ‘geschreven’ als een kleine tekening van een os, en de letter beth als een tekening van een huis. Zo zou je het woord alfabet dus kunnen vertalen als ‘oshuis’.

Niet elke taal heeft een alfabet. In China wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van een karakterschrift. Dat betekent dat elk karakter een eigen betekenis heeft: bijvoorbeeld 阳 (zon), 土 (aarde), 人 (mens). Vaak staat het voor een heel woord of een deel ervan. Om een gemiddelde Chinese krant te kunnen lezen, heb je kennis nodig van zo’n 4.000 karakters. Iemand die goed geschoold is, kent er vaak wel 10.000. In totaal bestaan er naar schatting meer dan 70.000 karakters, al worden veel daarvan inmiddels niet meer gebruikt.

Bij alfabetten zit het anders in elkaar. Daar staat elke letter voor een losse klank (of een combinatie van klanken). Daardoor zijn er veel minder tekens nodig, omdat je eindeloos klanken kunt combineren om nieuwe woorden te vormen.

Toch verschillen alfabetten sterk in lengte. Hier zijn een paar opvallende voorbeelden:

• Het Griekse alfabet (α, β, γ, δ, ε …): 24 letters
• Het Latijnse alfabet (a, b, c, d, e …): 26 letters
• Het Cyrillische alfabet (а, б, в, г, д …): 33 letters
• Het Armeense alfabet (ա, բ, գ, դ, ե …): 38 letters
• Het Khmer-alfabet uit Cambodja (ក, ខ, គ, ឃ, ង …): 74 tekens
• Het Cherokee-schrift uit de VS (Ꭰ, Ꭶ, Ꭽ, Ꮃ, Ꮉ …): 85 tekens! Daarmee is dit echt het langste alfabet!

Het kortste alfabet komt van de taal Rotokas, die wordt gesproken op een van de Salomonseilanden, die bij Papoea-Nieuw-Guinea horen. Dit alfabet telt slechts 12 letters. En dan is er nog de taal Pirahã, uit de Braziliaanse jungle. Die heeft niet eens een geschreven alfabet! Pirahã zou maar tien klanken kennen – de taal wordt nog maar door een kleine groep mensen gesproken en is een van de bijzonderste ter wereld.

Talen kunnen dus op heel verschillende manieren worden opgebouwd. Van compacte alfabetten tot duizenden karakters. Maar het dient overal hetzelfde doel – communicatie.