Synoniemen

Wat hebben de woordparen regen-neerslag, fiets-rijwiel, etage-verdieping, mens-persoon, vies-smerig, mooi-aantrekkelijk met elkaar te maken?

…

Ze zijn allemaal synoniemen: woorden die (ongeveer) hetzelfde betekenen. Andere woorden voor synoniem zijn evenwoord, tweelingwoord of kopiebegrip, wat dus synoniemen van synoniem zijn!

Synoniemen ontstaan op verschillende manieren. Soms vervangt een nieuw woord het oude, zoals fiets in plaats van rijwiel, of nemen we een leenwoord over uit een andere taal, zoals het Franse woord etage naast verdieping. En soms is er toch een klein verschil in gevoel of betekenis: smerig voelt toch net wat minder schoon dan vies. En neerslag is een woord voor álles wat uit wolken komt vallen (dus ook hagel en sneeuw), terwijl regen dus een vorm van neerslag is.

Synoniemen helpen je om teksten levendiger te maken en herhaling te vermijden. Op www.synoniemen.net kun je heel eenvoudig synoniemen voor een woord opzoeken. Typ maar eens het woord ‘mooi’ in en verbaas je over alle mogelijke woorden waarmee je iets als mooi kunt beschrijven.

Het is ook leuk om eens te kijken naar de kleine verschillen in betekenis tussen synoniemen. Wie heeft er bijvoorbeeld meer geld? Iemand die rijk is, iemand die vermogend is of een welgesteld persoon? En krijg je liever een perfect voor je werkstuk of een uitstekend? Zet onderstaande rijtjes synoniemen op volgorde en vergelijk het eens met een klasgenoot. Waar verschilt jullie taalgevoel?

Van minste naar meeste geld:
rijk, welvarend, welgesteld, vermogend, kapitaalkrachtig
Van minst hoge naar hoogste beoordeling:
excellent, uitstekend, perfect, zeer goed, voortreffelijk
Van minst lekker naar het meest lekker:
lekker, heerlijk, zalig, smakelijk, verrukkelijk
Van minst warm naar meest warm:
bloedheet, snikheet, loeiheet, stikheet, smoorheet

Arjen Lubach heeft het in dit grappige filmpje over het vele gebruik van synoniemen in de sport.