Page 5 - OnzeTaal_mei2021_HR

e schrijven midden jaren zeventig. In Nico Dijkshoorn: “Ik val bijna achterover. Dus je had
een rijtjeshuis zit een jongetje met een liever iets anders gemompeld?” Erik de Jong: “Nee, dat
helm van stroblond haar en een enorme is niet waar. Maar ‘tralala’ is even goed. (…) Het gaat
W koptelefoon op zijn hoofd te luisteren om het levensgevoel. Dat zit al in de muziek, de tekst is
naar de platenkast van zijn moeder. Die bestaat uit bedoeld om dat te versterken.”
cabaret en Nederlandstalige liedkunst: live-registraties
van Don Quishocking, Cabaret Ivo de Wijs, Neerlands STEM EN GITAAR
Hoop, Gerard Cox en Frans Halsema, en studioplaten Neptekst zingen in plaats van een regel uitwerken! Mo-
van Herman van Veen, Boudewijn de Groot en vele, gelijk ben ik hier gestuit op het verschil tussen cabaret-
velen anderen. liedjes – eerst de tekst; de muziek komt later wel – en
Het jongetje ben ik. Jaren later, als ik op mijn vijf- popmuziek: precies omgekeerd. Ik besluit contact te
tiende mijn eerste gedichten begin te schrijven, kom ik zoeken met Erik de Jong. De volgende ochtend vind ik
er pas achter dat ik, door die jeugd tussen de schelpen een e-mail die hij in het holst van de nacht heeft ver-
van een roomwitte Sansui SS-2-koptelefoon, veel ken- stuurd: “Muziek is klank, en je stem is gewoon een
nis heb opgedaan van het mooiste werk van de beste muziekinstrument. Weliswaar een heel bijzonder soort,
Nederlandse tekstdichters uit de vorige eeuw, onder want je kunt er beelden mee oproepen, maar evengoed
wie Willem Wilmink, Jan Boerstoel, Lennaert Nijgh, gaat een liedje vooral over klank, waaronder de klank
Rob Chrispijn, Hans Dorrestijn, Drs. P en Annie M.G. van woorden. Zoals je zelf goed weet, kun je woorden en
Schmidt. Later komen daar onder anderen Jeroen van zinnen op eindeloos veel manieren uitspreken, inter-
Merwijk, Kees Torn, Theo Nijland en Maarten van preteren, ritme geven, of juist niet. Dat is allemaal
Roozendaal bij. muzikale informatie die niet in de geschreven tekst is
Kortom, een groot deel van de dichters van wie ik te vinden. Er zit een wereld tussen hoe mensen spreken
hartstochtelijk hou, schrijft liedjes. Omgekeerd be- en hoe ze schrijven.”
schouw ik veel van de liedjesschrijvers die ik graag “Als het gaat om jouw specifieke probleem: eigenlijk
hoor, als dichters. Ze streven net als ik naar lyriek, een zou je de schrijver in jezelf even moeten uitzetten. Die
goed narratief, een bepaalde helderheid, ritme, klank, komt altijd wel weer zijn gelijk halen, maar in het begin
humor. Het is niet overdreven om te zeggen dat muziek moet hij maar even gaan fietsen. Zorg dat je alleen een
de hartslag is van alles wat ik als dichter doe. stem en een gitaar en een ritme bent – een lichaam, zeg
Intussen lukt het me zelden om zelf liedjes te ma- maar. Neem alles meteen op, gewoon op je telefoon, je
ken. Ik heb vaak genoeg de kans gekregen van gewel- stem en gitaar. Luister naar je stem, niet naar de woor-
dige artiesten voor wie ik dolgraag iets moois had
geschreven, maar in de praktijk lukt het bijna nooit. Ik
kan rijmen en dichten zonder mijn hemd op te lichten, Jeroen van Merwijk: “Ik schrijf
maar als ik een liedje wil schrijven schiet ik in een
kramp waar ik niet meer uit kom. Wat kan er anders? altijd vanuit een zin, zoals ‘Alle
Wat moet ik leren? Wat doe ik verkeerd?
mannen moeten dood’, ‘Het
MUMMEL
Jeroen van Merwijk (1955-2021) was een van de grootste domste ter wereld is een kat’.”
liedjesschrijvers uit het Nederlandse cabaret. In oktober
2020 zegt hij in de podcast Ervaring voor beginners van
“Tralala is even goed” Theo Maassen: “Een liedje is een ingedikte conference, den of hun betekenis, maar naar het geluid van de
en een goeie conference is een soort liedje. (…) Ik
stem. Er is geen mooi of lelijk. En herhaal. Herhaal
schrijf altijd vanuit een zin: ‘Alle mannen moeten
dood’, ‘Moet je maar geen lul zijn’, ‘Het domste ter we- woorden, herhaal zinnen. Zing ze gerust drie keer ach-
ter elkaar. Drie keer zul je iets anders lijken te bedoe-
reld is een kat’ … Ik weet meestal meteen: o, dat is een len. Zoveel liedjes worden volgepropt met lettergrepen!
leuk onderwerp. Dan is het een kwestie van zitten en Ze barsten gewoon uit hun voegen van betekenisdrift.
rijmen, en talent. Dat kun je niet kopen. (…) Dat is het Maak in plaats daarvan ruimte voor klank. Zwijgen is
nadeel van ons vak: je kunt het of je kunt het niet.” spreken. Enfin, zo lul ik rustig nog een paar uur door …
Dat lijken me goede tips: werken vanuit een regel, Succes!”
meestal een refreinregel gezien de voorbeelden, en
hopen dat je het kunt. Maar hoe zit dat bij teksten voor AFWASSEN
popmuziek? In de podcast Woeste meuk gaan Nico Dijks- Zanger-tekstschrijver Bertolf zit voor een wand van
hoorn en Tim Knol op bezoek bij Erik de Jong, beter gitaarkoffers als ik hem op het videoplatform Whereby
bekend als Spinvis. Dijkshoorn verklaart zich een groot tref. Hij heeft wel even tijd om uit te leggen hoe hij
fan van de tekst van het nummer ‘Bagagedrager’. De liedjes schrijft – meestal in het Engels, hoewel hij met
Jong reageert: “Ik heb niets te zeggen in die teksten, hè. Kasper van Kooten het onderschatte Nederlandstalige
Ik bedoel: ik heb die groove, ik heb die bas, ik heb de album Harde noten uitbracht. “Het begint bij mij meest- ONZE TAAL 2021 — 5
melodie op een gegeven moment, dan heb ik een mum- al met muziek, en dan schrijf ik de teksten vanuit de
mel, zo’n neptekst … Daar doe ik heel veel mee. Als ik klanken die ik al in het nep-Engels zing. Ik begin met
echt eerlijk ben, moet ik eigenlijk die neptekst uitbren- de spui-fase, waarin ik bijvoorbeeld een stuk of twaalf
gen, gewoon die fonetische neptekst. Maar op een ge- liedjes opneem: gewoon de hele dag met een microfoon
geven moment ga je echt woorden maken, want je moet liedjes improviseren. Dan ga ik wat eten, afwassen, een
toch iets te zingen hebben. Maar daar is het me nooit beetje leven zeg maar – en daarna ga ik terugluisteren.
om begonnen.” Tegen die tijd ben ik alles weer vergeten wat ik die dag  5