Wat betekent ‘Dat klopt als een bus’ en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Dat klopt als een bus betekent ‘dat klopt helemaal’, ‘dat is echt de waarheid’. Deze uitdrukking is eigenlijk een vermenging van twee andere uitdrukkingen: dat klopt en dat sluit als een bus.

Dat sluit als een bus

Sluiten als een bus is een uitdrukking die al in de zestiende eeuw voorkwam. De bus is eigenlijk een goed afsluitbare bewaardoos, waar je bijvoorbeeld koffie lang in kunt bewaren. Sluiten heeft hier de betekenis ‘afsluiten’. ‘Dat sluit als een bus’ betekende dus letterlijk ‘dat past net zo mooi op elkaar als een bus en een bijbehorend deksel’, en vandaar: ‘dat sluit perfect op elkaar aan’, ‘dat klopt precies’. 

Dat klopt

Kloppen in de betekenis ‘juist zijn’, ‘met elkaar overeenkomen’ betekende eigenlijk ‘hoorbare slagen tegen of op iets geven’. Dat klopt in de betekenis ‘dat is juist’ is in de loop van de negentiende eeuw in gebruik gekomen. Hoe dat is gebeurd, is onduidelijk. Zou er zijn gedacht aan het kloppen van het hart: zolang het hart klopt, is het in orde, functioneert het goed? Of aan het gebruik om op tafel te kloppen/roffelen om je goedkeuring uit te drukken (zoals sinds het begin van de 21ste eeuw in de Tweede Kamer traditie is geworden, waarschijnlijk naar Duits voorbeeld)? Of heeft het te maken met het kaartspel, waarbij je soms ook op tafel klopt? Niemand weet het.

Een andere theorie is dat dat klopt is afgeleid van het Duitse es klappt (‘het lukt, het komt goed’). Dat klopt heeft in het Nederlands dan wel een iets andere betekenis gekregen (‘het is juist’) en bovendien is niet goed te verklaren waarom de a van het Duitse klappt in het Nederlands een o zou zijn geworden. Het lijkt zeker mogelijk dat dat klopt en es klappt uiteindelijk allebei terug te voeren zijn op eenzelfde woord, maar voor een directe beïnvloeding is geen bewijs te vinden.

Dat klopt als een zwerende vinger

Dat klopt als een zwerende vinger is een uitbreiding van dat klopt. Het figuurlijke dat klopt (‘dat is juist’) en het (pijnlijk) voelen kloppen van een ontstoken vinger worden nu met elkaar verweven.

Dat klopt als een bus

Het eerste woordenboek dat ‘Dat klopt als een bus’ opnam, is de Grote Koenen uit 1986. In de jaren tachtig werd de uitdrukking nog weleens afgekeurd als contaminatie. Tegenwoordig is het voor de meeste mensen een ‘gewone’ uitdrukking.

In 1888 stond deze passage in de Javabode: “Men beleedigt elkaar zonder elkaar te krenken; men vecht zonder elkaar te raken, dat klopt als een bus.” De uitdrukking is dus al zo’n anderhalve eeuw in gebruik. 

Meer lezen? 

Jan Stroop, KLOPT! (artikel op Neerlandistiek.nl)