Het Groot Dictee der Nederlandse Taal keert terug, en wel op de radio. Op zaterdag 15 december is het dictee, dat geschreven is door Wim Daniëls, tussen 11.00 en 13.00 uur te horen op NPO Radio 1: Frits Spits presenteert, Philip Freriks leest voor, Onze Taal kijkt na en Thijs Boontjes verzorgt de muziek. Na één dicteeloos jaar hebben De Taalstaat, het Genootschap Onze Taal en productiebedrijf Men at Work de handen ineengeslagen. Het doel is een leuk en begrijpelijk dictee te organiseren, dat maakbaar is voor iedereen die de spellingregels beheerst. De radio-uitzending wordt verzorgd vanuit de bibliotheek in Haarlem, waar twintig bekende Nederlanders en twintig Taalstaat-luisteraars de pen ter hand nemen. Uiteraard kunt u ook thuis meeschrijven of in een van de deelnemende bibliotheken. (NPO Radio 1)
Schrijver Tom Lanoye heeft afgelopen zaterdag de Groenman-taalprijs gekregen, een prijs die iedere twee jaar wordt toegekend aan een mediapersoonlijkheid uit Nederland of Vlaanderen die zich onderscheidt door goed en creatief gebruik van de Nederlandse taal. De prijs, een initiatief van de Stichting Let Op Uw Taal, werd dit jaar voor de dertiende keer uitgereikt. Eerdere winnaars waren onder anderen Frits Spits, Paul van Vliet, Freek de Jonge, Martine Tanghe en Herman Finkers. (Knack)
Er is grote vooruitgang geboekt in de kwaliteit van het onderwijs en het taalbeleid op de scholen op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba. Dat meldt de Nederlandse Taalunie naar aanleiding van een brief van de Nederlandse ministers van Onderwijs, Ingrid van Engelshoven en Arie Slob, aan de Eerste en Tweede Kamer. Volgens de Inspectie van het Onderwijs is er “een duidelijke opwaartse trend” te zien. De situatie op de scholen is complex, onder meer omdat het Nederlands meestal niet de thuistaal is van leerlingen en veel leraren. De Taalunie heeft daarom extra middelen gekregen om de scholen intensiever te kunnen ondersteunen, begeleiden en faciliteren. Het uiteindelijke doel is dat de onderwijsinstellingen de taken zelfstandig kunnen uitvoeren. (Taalunieversum)
Het aantal studenten dat begint aan de opleiding Nederlands aan een van de Nederlandse universiteiten, is de afgelopen jaren enorm afgenomen. Kozen in 1995 nog 555 eerstejaars voor de studie, in 2017 waren dat er nog maar 222. Dat blijkt uit cijfers van de Vereniging van Universiteiten. Universiteiten, docenten en de Nederlandse Taalunie luiden de noodklok en werken aan een actieplan om de studie snel weer aantrekkelijker te maken. Volgens Marc van Oostendorp (verbonden aan de Radboud Universiteit en het Meertens Instituut) en Hans Bennis (algemeen secretaris van de Taalunie) is de terugloop deels te wijten aan de invulling van het vak Nederlands op de middelbare school. Het vak zou steeds meer een vaardigheidsvak zijn geworden, waarin je vooral trucjes leert en er nauwelijks tijd is om liefde voor taal te ontwikkelen. “Echt leren nadenken en praten over taal is volledig verdwenen uit het vak”, zo stelt Bennis. Het veranderen van het lesprogramma op middelbare scholen heeft voor hem dan ook prioriteit. De Taalunie wordt daarin gesteund door de universiteiten, docentenorganisaties en het ministerie van Onderwijs. (Nu.nl)
Het aantal studenten bij taalopleidingen in Vlaanderen is de afgelopen vijf jaar met een kwart gedaald. En dat terwijl het totale aantal studenten is toegenomen (van 225.000 in 2012 naar 239.000 in 2017). Dat blijkt uit een analyse van de cijfers van de Vlaamse overheid, uitgevoerd door de Vrije Universiteit Brussel. In totaal waren er aan het begin van vorig studiejaar bijvoorbeeld nog 3263 taal- en letterkundestudenten. Dat is ruim een kwart minder dan vijf jaar daarvoor. En ook het aantal eerstejaars dat aan zo'n opleiding begint, loopt terug: van 814 naar 537 (een daling van 34 procent). (De Morgen)
De Radboud Universiteit opent volgende week een nieuw kenniscentrum voor retorica: Peitho. De instelling zal kennis en expertise bundelen op het gebied van retorica en overtuiging. Volgens de oprichters, Bé Breij en Yvette Linders, zal Peitho niet alleen onderzoek doen naar retorica, het zal ook debatten aanzwengelen, congressen organiseren en onderwijs aanbieden. “Je merkt dat er meer aandacht is voor de manier waarop debatten gevoerd worden. Mensen hebben het idee dat het publieke debat harder is geworden en ook de macht van social media maakt veel discussie los. Het kenniscentrum sluit dus aan bij vragen uit de samenleving”, aldus Breij. Peitho wordt op 14 september feestelijk geopend (bekijk het programma). (Radboud Universiteit)
Het Academisch Talencentrum van de Universiteit Leiden bestaat komende maand vijftig jaar. Het centrum opende zijn deuren in september 1968, onder leiding van initiatiefnemer dr. B.C. Damsteegt, die de faciliteit ‘Talenlaboratorium’ noemde. Studenten konden er vreemde talen oefenen (waaronder Engels, Frans en Duits, maar ook bijvoorbeeld Russisch en Zweeds) en er kon onderzoek worden gedaan. De vijftigste verjaardag is op 24 augustus gevierd. Volgens de huidige directeur Gea Hakker is er in vijf decennia in wezen niet veel veranderd: nog steeds wordt er allerlei onderzoek gedaan en kunnen studenten en medewerkers vreemde talen leren. Nieuw is dat ook de academische vaardigheden aan bod komen in lessen, en natuurlijk is er op technisch gebied veel veranderd. Een beknopte geschiedschrijving is te lezen op de website van de universiteit.
Jochie is verkozen tot het “ultieme Utregse woord”. Dat heeft de burgemeester van Utrecht, Jan van Zanen, zojuist bekendgemaakt. Ruim 16.000 mensen hebben de afgelopen maand hun stem uitgebracht op een van de vijf kanshebbers: (agtelijke) gladiool, dakhaos, jochie, waor en wijffie. Jochie kreeg 38% van de stemmen en werd daarmee de winnaar. De tweede en derde plaats waren voor (agtelijke) gladiool (22%) en dakhaos (16%). (Utregsewoord.nl) De initiatiefnemer van de verkiezing, Rob Vermeulen van Rake zaak, wilde met de verkiezing het Utrechtse dialect onder de aandacht brengen. “Het Utregs is een belangrijk onderdeel van de Utregse identiteit. Het is een van de dingen die ons Utregs maken. Het dialect is al zo goed als verdwenen, maar gelukkig nog niet helemaal.”
In het zomernieuws doken de afgelopen week twee artikelen op over ‘rare talen’: een Turkse fluittaal en een bepaald niet genderneutrale taal uit Nigeria. De fluittaal wordt gebruikt door Turkse theeplanters in de bergen nabij de kust van de Zwarte Zee. Ze fluiten volledige zinnen met een kop en een staart, en kunnen zo over grote afstanden met elkaar communiceren. Fluittalen komen overigens meer voor bij bergvolken – een bekender voorbeeld is het Silbo van La Gomera. (NOS) De andere taal die de media haalde, was het Ubang, de taal van een Zuid-Nigeriaanse boerengemeenschap. Deze taal kent genderbepaalde varianten van veel (maar niet alle) zelfstandige naamwoorden. Zo noemen de vrouwen een yam (een bepaalde knollensoort) ‘irui’, en de mannen ‘itong’. Mannen en vrouwen begrijpen elkaars woordenschat wel. De verklaring wordt gezocht in de vrij sterke scheiding van de seksen binnen de Ubang-gemeenschap. (BBC) De aantallen sprekers van beide talen lopen sterk terug.
Bezoekers van het Lowlands-festival, dat dit weekend plaatsvindt, kunnen meedoen aan taalonderzoek van Groningse promovendi. De wetenschappers onderzoeken wat de invloed is van alcoholgebruik op het spreken van een vreemde taal. Volgens hen is Lowlands een ideale locatie voor veldonderzoek: het festival trekt zo’n 60.000 bezoekers en daar zitten altijd wel mensen bij die mee willen doen aan een wetenschappelijk experiment. Daarbij zullen veel van hen al uit vrije wil alcohol hebben gedronken. De verwachting van de promovendi is dat mensen die alcohol hebben genuttigd Nederlandse teksten slordiger uit zullen spreken, maar teksten in een vreemde taal (op Lowlands: het Engels) juist beter. “Dat komt door de slechtere articulatie, waardoor het niet zo Nederlands-Engels klinkt, en doordat mensen zich met een paar glazen op vrijer voelen”, aldus een van de promovendi. (NOS) Het spraakonderzoek is onderdeel van ‘Lowlands Science’, waar de festivalbezoekers zich in een uitgebreid lab kunnen onderwerpen aan uiteenlopende wetenschappelijke experimenten. Naast deze studie vindt er ook nog een ander taalonderzoek plaats. Het Meertens Instituut heeft samen met de Universiteit van Antwerpen een ‘hiphop-generator’ ontwikkeld, die zelf Nederlands- en Engelstalige hiphopteksten kan schrijven. Maar zijn die ook goed? Dat kunnen de festivalgangers bepalen. Op grond van hun oordelen valt er dan misschien ook iets te zeggen over wat nu eigenlijk de kenmerken zijn van een geslaagde rap. (Meertens Instituut)
In Vlaanderen luiden verschillende academici de noodklok: de schriftelijke taalvaardigheid van studenten is volgens hen ver beneden de maat. Er worden veel fouten gemaakt op het gebied van spelling en grammatica, maar de klachten gaan ook over vaardigheden als structuur aanbrengen in een tekst en variatie in woordkeuze. Volgens sommigen is het lage niveau van de studenten te wijten aan de eindtermen van het secundair onderwijs; die zouden te veel op mondelinge vaardigheid gericht zijn. Anderen stellen dat niet de eindtermen de schuldige zijn, maar de scholen. Die zouden de eindtermen niet op de juiste manier naleven. (De Morgen)
Rechters moeten hun vonnissen verwoorden in de taal van de gewone Nederlander, vindt D66-Kamerlid Maarten Groothuizen. De taal van de rechter is nu veel te ingewikkeld en te wollig, wat de kloof tussen de gewone man en de rechterlijke macht vergroot. Als rechters korte en heldere zinnen gebruiken, op het niveau van een vmbo-eindexamenleerling, zullen veel meer mensen de vonnissen begrijpen en zullen die ook eerder geaccepteerd worden, aldus Groothuizen. (De Telegraaf)
Een aantal taalwetenschappers pleit in het wetenschappelijk tijdschrift Cognition voor ‘taalonderzoek nieuwe stijl’. Volgens de wetenschappers, onder wie Roel Willems (Radboud Universiteit), hebben we wel veel kennis over taal en de hersenen, maar danken we dit vooral aan experimenten die ver afstaan van de gewone wereld. In het taalonderzoek is tot nu toe te weinig aandacht voor écht (dagelijks) taalgebruik en de context ervan, stellen ze. Hierdoor is het maar de vraag wat we nu eigenlijk weten over de werking van ‘echte’ taal in ons brein. De taalwetenschappers roepen hun collega’s op om de huidige manier van taalonderzoek in te ruilen voor een aanpak die dichter bij realistisch taalgebruik staat. Nieuwe technieken bieden daarvoor al allerlei mogelijkheden. Daarnaast zou er volgens hen ook meer samengewerkt moeten worden met onderzoekers uit andere disciplines, zoals de neurowetenschappen, psychologie en biologie: “We weten al langere tijd dat er geen stabiel taalnetwerk in de hersenen is. Er zijn zo veel meer hersengebieden betrokken bij taalbegrip dan de klassieke taalgebieden, bijvoorbeeld de visuele hersengebieden. Ons brein maakt constant verbindingen tussen al die netwerken. Als je vanuit je vakgebied door een bepaalde bril kijkt, zie je die andere gebieden vaak over het hoofd. We kunnen veel van elkaar leren door die verschillende visies te combineren, wat tot een veel completer en minder statisch beeld leidt.” (Radboud Universiteit)
De vijf kanshebbers voor de titel “ultiem Utregs woord” zijn bekend: (Agtelijke) Gladiool, Dakhaos, Jochie, Waor en Wijffie. Iedereen kan via een speciale website zijn stem uitbrengen; op 28 augustus wordt de winnaar bekendgemaakt. De initiatiefnemer van de verkiezing, Rob Vermeulen van Rake zaak, wil met het evenement het Utrechtse dialect onder de aandacht brengen. “Het Utregs is een belangrijk onderdeel van de Utregse identiteit. Het is een van de dingen die ons Utregs maakt. Het dialect is al zo goed als verdwenen, maar gelukkig nog niet helemaal.”