Wat is het best: een luxe hotel of een luxueus hotel?

Luxe en luxueus zijn als bijvoeglijk naamwoord synoniemen:

• Ik heb van die luxe koekjes bij de bakker gehaald.
• Ik heb van die luxueuze koekjes bij de bakker gehaald.
• In de wachtruimte stonden van die luxe leren stoelen.
• In de wachtruimte stonden van die luxueuze leren stoelen.

Daarnaast kan luxe een zelfstandig naamwoord zijn, zoals in ‘Wat een luxe!’ en ‘Zij kan zich de luxe permitteren om minder te gaan werken.’

Het Nederlands heeft luxe in de achttiende eeuw geleend uit het Frans. In die taal kan het alleen een zelfstandig naamwoord zijn, en dat was het aanvankelijk in het Nederlands ook. Later werd luxe bij ons ook een bijvoeglijk naamwoord. In de negentiende eeuw werd bovendien het Frans luxueux overgenomen (als luxueus). Zo ontstonden er twee mogelijkheden: een luxe hotel en een luxueus hotel. Voor sommige mensen drukt een luxueus hotel iets meer uit dat het om iemands mening of oordeel over het hotel gaat.

Luxehotel

Er is nog een mogelijkheid: luxe kan ook aan het eropvolgende woord vast worden geschreven. Dat gebeurt vooral als het geheel een veelvoorkomende combinatie is, zoals luxehotel, luxeauto, luxeproduct. Luxe wordt dan een soort categorie­aanduiding, die ‘in een luxueuze uitvoering’ betekent.

Voor veel mensen is er een verschil in klemtoon hoorbaar tussen luxehotel (‘lúxehotel’) en luxe hotel (‘luxe hotél’). Bovendien wordt luxe vóór een het-woord (zoals hotel) vaak uitgesproken als ‘luuks’, terwijl het in luxehotel als ‘luukse’ klinkt.

Een lux hotel

Er is ook iets te zeggen voor de spelling een lux hotel. Je zegt immers ook een mooi hotel, zonder buigings-e. In het Nederlands blijft de buigings-e namelijk weg bij het-woorden als daarbij het onbepaalde lidwoord een wordt gebruikt. De Dikke Van Dale vermeldt het bijvoeglijk naamwoord lux als variant van luxe, maar deze vorm is zeldzaam.

Het is het gebruikelijkst om luxe als onveranderlijk Frans leenwoord te gebruiken, mét een slot-e, net als promiscue, louche en frêle. Er is dus niets aan te merken op een zin als ‘Ik zag een frêle, louche, ongetwijfeld promiscue mannetje een luxe hotel binnenglippen.’

Uitspraak luxueus

Luxueus wordt in de standaardtaal uitgesproken als ‘luuk-sjeus’, ‘luuk-suu-eus’ of ‘luuk-suu-weus’. De overgangsklank tussen de u en de eu is dus een w. Je hoort ook weleens ‘luuk-sie-jeus’, alsof er luxieus staat (vergelijk bijvoorbeeld serieus en dubieus), maar die uitspraak geldt als fout(je).